Hoogsensitief kind: kenmerken, test en opvoedtips

Is je kind gevoelig voor prikkels en snel van slag? Misschien is je kind wel hoogsensitief. Hooggevoeligheid is geen stoornis of diagnose. Maar wat is het dan wel? En hoe kan je hooggevoeligheid herkennen bij je kind? Lees de kenmerken van een hoogsensitief kind en kom er achter of jouw zoon of dochter deze kenmerken heeft.
Blijkt je kind (hoog)gevoelig te zijn?
Lees verder en ontdek alles wat je moet weten over het opvoeden van een hooggevoelig kind en de manieren waarop je jouw kind het beste kunt ondersteunen.

Een hoogsensitief kind

Hooggevoelige of hoogsensitieve kinderen hebben moeite met het verwerken van prikkels. Vaak wordt gedacht dat deze kinderen angstig of lastig zijn, maar in werkelijkheid zijn ze gevoeliger en denken ze langer over dingen na. Vaak zijn deze kinderen creatief, slim en vroeg wijs. Ze hebben meer tijd nodig om alles wat ze zien, horen of voelen te verwerken. Een hoogsensitief kind raakt makkelijk overspoeld door emoties. Hierdoor kan het dat ze zich gaan terugtrekken en stil of verlegen overkomen. Hooggevoeligheid is geen stoornis of diagnose die door een psychiater of psycholoog vastgesteld kan worden. Het is een aangeboren karaktereigenschap, die omschreven is door Elaine Aron. Zij is een Canadese psychotherapeute en doet al tientallen jaren wetenschappelijk onderzoek naar hoogsensitiviteit. Uit haar onderzoeken blijkt dat bijna 1 op de 5 kinderen (15 tot 20% van de kinderen) hoogsensitief is. Er is verder nog relatief weinig onderzoek gedaan naar hoogsensitiviteit of naar hooggevoeligheid.

Wat zijn kenmerken van hooggevoelige kinderen?

Hieronder vind je de meest voorkomende kenmerken bij hooggevoelige kinderen. Ieder kind is uniek, elk hoogsensitief kind is dus ook anders. Toch zijn er een aantal kenmerken die bij de meeste hoogsensitieve kinderen voorkomen:

Prikkelgevoelig en opmerkzaam

Hoogsensitieve personen zijn gevoelig voor prikkels van buitenaf. Ze raken dan ook snel overprikkeld en vermoeid. Ze kunnen slecht tegen harde geluiden, een drukke omgeving, schrikken snel en zijn erg gevoelig voor pijn. Een hoogsensitief kind kan last hebben van kleren die kriebelen, nat zijn of niet lekker zitten. Vreemde geuren, geluiden of smaken vallen ze snel op.

Ze hebben oog voor detail, zo valt het ze bijvoorbeeld op als iets van plaats is veranderd of als er iets is veranderd aan het uiterlijk van iemand.

Nieuwsgierig en bedachtzaam

Hooggevoelige kinderen stellen vaak veel vragen en gebruiken moeilijke woorden. Ze stellen diepzinnige vragen en denken net een stapje verder. Ze kijken bijvoorbeeld eerst of iets veilig is voordat ze ergens in klimmen. Ook houden ze vaak van rustige spelletjes en een rustige omgeving.

Gevoelig voor stemmingen van anderen

Hooggevoelige kinderen hebben oog voor de gevoelens of stemming van anderen. Ze voelen snel aan dat er iets aan de hand is met een ander en ze kunnen goed medeleven tonen en hebben goede sociale vaardigheden. Soms nemen ze stemmingen van anderen over en lijken ze gedachten te kunnen lezen.

Intens en intuïtief

Hooggevoelige kinderen zijn intens. Ze kunnen intens genieten van kleine dingen, maar bijvoorbeeld ook intens boos worden. Ze zijn snel diep ontroerd en reageren vaak vanuit hun intuïtie.

Moeite met verrassingen en veranderingen

Kinderen die hooggevoelig zijn, houden over het algemeen niet van verrassingen. Ze kunnen moeilijk omgaan met grote veranderingen, zoals een verhuizing of een wisseling van groep. 

Perfectionistisch

Ook perfectionisme komt veel voor bij hoogsensitieve kinderen. Deze kinderen onderschatten vaak hun eigen talenten. Het perfectionisme kan tot faalangst bij je kind leiden.

Dit zijn de meestvoorkomende kenmerken bij een hoogsensitief kind. Herken je sommige van deze kenmerken bij je zoon of dochter? Niet alle kinderen hebben last van dezelfde gevoeligheden. Hieronder volgt een test waarmee je kunt ontdekken welke gevoeligheden precies bij jou kind passen en hoe je hem of haar hier het beste mee kunt helpen.

Doe de test: Is jouw kind hoogsensitief?

Er is een test die je kan invullen om erachter te komen of je kind hoogsensitief is. Deze vragenlijst is speciaal gemaakt voor ouders die vermoeden dat hun kind hooggevoelige kenmerken heeft. De test is ontworpen door Elaine Aron, zij heeft de term hoogsensitiviteit geïntroduceerd in de psychologie. De vragenlijst komt uit haar boek: Het hoogsensitieve kind.
Voordat je de test invult, is het goed om te beseffen dat hooggevoeligheid geen stoornis is. Het is geen diagnose die vastgesteld kan worden door een psycholoog of psychiater, zoals ADHD of autisme. Hooggevoeligheid is namelijk geen stoornis, maar een karaktereigenschap.

Door de vragenlijst in te vullen, krijg je een idee of jouw kind hooggevoelige kenmerken heeft. Bedenk of de stellingen in de test van toepassing zijn op jouw zoon of dochter en of ze al een lange periode bestaan. Dus niet alleen de afgelopen weken of maanden, maar of je ze het afgelopen jaar en daarvoor herkent bij jouw zoon of dochter.

Tips: Opvoeden van een hoogsensitief kind

Het opvoeden van een hoogsensitief kind kan een hele uitdaging zijn. Je kind is snel van slag, kan niet tegen veel prikkels en reageert heftig op veranderingen. Wat is belangrijk in de opvoeding van het hooggevoelige kind? Hier volgen de 8 belangrijkste tips:

1. Bied structuur

Kinderen die hooggevoelig zijn houden van duidelijkheid. Ze weten graag waar ze aan toe zijn. Houd zoveel mogelijk vast aan een vaste dagindeling, want dit geeft rust voor je kind. Probeer ook in weekenden en in vakanties zoveel mogelijk de vaste structuur, die je kind gewend is, te volgen.

2. Zorg voor voorspelbaarheid

Omdat een hoogsensitief kind vaak moeite heeft met veranderingen, is het belangrijk om zo voorspelbaar mogelijk te zijn. Laat het je kind weten als je moet afwijken van de vaste structuur. Geef duidelijke uitleg en zorg dat je kind weet waar het aan toe is en wat er van hem of haar verwacht wordt. Voorkom verrassingen en bereid je kind goed voor op veranderingen, zoals een verhuizing, of de overgang naar een nieuwe klas of clubje. Deze gebeurtenissen kunnen voor het hoogsensitieve kind erg stressvol zijn, daarom is het belangrijk om de tijd te nemen om je kind goed voor te bereiden.

3. Rust

Aangezien hoogsensitieve kinderen erg prikkelgevoelig zijn, hebben ze meer behoefte aan rust dan andere kinderen. Zorg dat je kind voldoende slaap krijgt en probeer prikkels te voorkomen waar dat kan, zoals bijvoorbeeld het voorkomen van harde geluiden. Ook is het goed om gedurende de dag voldoende rustmomenten in te bouwen. Bedenk samen met je gevoelige kind waar hij of zij tot rust kan komen en zich prettig voelt. Spreek af dat je kind zich op dit plekje mag terugtrekken, als hij of zij zich onrustig voelt. Een andere goede manier van rust nemen, is om samen de natuur in te gaan door bijvoorbeeld een boswandeling te maken. Hier zijn veel minder prikkels en geluiden en er is veel ruimte. Kinderen komen dan vaak goed tot rust.

4. Begrip tonen

Voor je kind is het belangrijk dat het zich begrepen voelt. Het is daarom goed om met je kind te praten en begrip te tonen. Neem de dag door en luister naar je kind. Bedenk samen wat je kind kan helpen in een drukke situatie of omgeving. Wat heeft je kind nodig en hoe kan jij helpen? Lees de tips over het omgaan met emoties van kinderen, omdat deze tips extra belangrijk zijn bij de opvoeding van een hoogsensitief kind.

5. Tijd geven

Een hoogsensitief kind heeft meer tijd nodig. Ze nemen zoveel informatie in zich op dat het meer tijd kost om alles te verwerken. Geef je kind daarom voldoende tijd. Een geduldige en rustige houding werkt het beste. Leg niet te veel druk op. Neem taken niet over, maar deel taken op in kleine, haalbare stapjes. Hierdoor heeft je kind het gevoel dat het een taak aan kan en durft je kind makkelijker een uitdaging aan te gaan. Dit is goed voor het zelfvertrouwen van je kind.

6. Omgaan met hooggevoeligheid

Het is goed om je ervan bewust te worden dat je kind hooggevoelige kenmerken heeft. Hierdoor kan je er rekening mee houden en zorgen voor meer structuur en rust. Leer je kind ook zelf omgaan met z’n gevoeligheid. Praat met je kind over wat hem of haar rustig maakt en wat voor hem werkt. Als je kind iets ouder is, kun je hem of haar leren om z’n behoeftes aan anderen duidelijk te maken, zodat het niet altijd meer afhankelijk is van jou. Leer je kind dus omgaan met prikkels, gevoelens en veranderingen.

Om jou en je kind hierbij te helpen hebben we het werkboek ‘Ik heb Voelsprieten‘ ontwikkeld.
Via het werkboek leert je kind op een speelse manier omgaan met gevoelens, prikkels en veranderingen. Ook staat het werkboek boordevol leuke oefeningen om te leren ontspannen!

Het Voelkrachten kaartspel laat je kind zien dat diens gevoeligheid juist ook heel positief kan zijn.

Aan de andere kant is het ook goed om ervoor te waken dat zowel jij als je kind de hooggevoeligheid als excuus gaan gebruiken. Het is geen stoornis of ziekte en het komt bij veel kinderen voor. Let op voor overdrijven of ‘dramaqueen’-gedrag. Hier hoef je niet in mee te gaan. Begrens je kind en stel realistische verwachtingen.  Zie de hooggevoeligheid ook als een mooie eigenschap: je kind kan veel aanvoelen, is opmerkzaam en denkt goed na. Dat zijn prachtige kwaliteiten! 

7. Positief opvoeden

Luistert je kind niet, is hij of zij snel boos of laat hij ‘lastig’ gedrag zien? Je kind doet dit niet expres, maar het gebeurt vanuit onmacht. Je kind geeft met z’n gedrag waarschijnlijk een signaal af dat er iets aan de hand is. Probeer rustig te blijven. Bij boosheid krijgt je kind nog meer prikkels en dan raakt het nog meer overstuur. Dit klinkt misschien logisch, maar soms is er niets zo lastig als rustig blijven. Straffen werkt dan averechts. Zeker bij gevoelige kinderen, omdat ze zich snel afgewezen voelen. Ze zijn meer gebaat bij een vriendelijke terechtwijzing en positief opvoeden. Wil je meer lezen over opvoeden zonder straf? Lees dan het artikel: Opvoeden zonder straf, hoe doe je dat? en lees meer over positief opvoeden inclusief tips per leeftijd in het artikel “Wat is Positief Opvoeden?”.

8. Doe wat werkt voor jou en voor je kind

Veel hoogsensitieve kinderen hebben ook hoogsensitieve ouders. Daarom is het goed om je gevoel te volgen en te doen wat voor jullie beiden werkt. Misschien krijg je veel adviezen van anderen, maar blijf bij jezelf. Observeer je kind om te zien wat bij hem of haar het beste werkt en luister naar je kind. Elk kind is anders en elk kind heeft daarom behoefte aan een andere aanpak. Werkt iets niet? Stop er dan mee. Werkt het wel? Doe er meer van!