Veel ouders leren hun kind al jong om sorry te zeggen. Na een ruzie met een broertje of zusje, als ze iets kapot maken of een ander kind pijn doen. Logisch, want door je excuses aan te bieden kun je het weer goed maken. Maar dwingen we onze kinderen niet te snel om sorry te zeggen? Is dat wel zo’n goed idee? Leren ze daarvan wel verantwoordelijkheid te nemen voor hun gedrag? En hoe kun je je kind leren om echt verantwoordelijkheid te nemen voor z’n gedrag?
Waarom leren we ons kind sorry zeggen?
Je wilt je kind leren hoe hij het weer goed kan maken of een conflict kan oplossen. Door sorry te zeggen kun je de ander laten weten dat je ergens spijt van hebt. Het wordt vaak zelfs verwacht dat je sorry zegt. Als jouw kind een ander kind slaat, voel je je misschien opgelaten tegenover het andere kind of de andere ouder. Met een ‘sorry’ lijk je dit te kunnen herstellen.
Maar sorry zeggen is niet eenvoudig. Er zijn ook veel volwassenen die moeite hebben om zich te verontschuldigen. Toch is het kunnen zeggen van sorry heel zinvol. Het helpt om op een prettige manier met elkaar om te gaan. Maar…. alleen een welgemeend excuus werkt. Je kind dwingen om sorry te zeggen, werkt averechts. Het gaat erom dat je kind leert verantwoordelijkheid te nemen voor z’n gedrag. Alleen sorry om het sorry zeggen heeft weinig effect.
Wat leert je kind van verplicht sorry zeggen?
Het uiten van een excuus is fijn voor de ander, maar dus alleen als je het meent. Soms krijgen kinderen op hun kop omdat ze te vluchtig of ongemeend sorry zeggen. Ze moeten de ander aankijken of op een rustige manier sorry zeggen. Kunnen we dat wel verwachten van een kind? Hoe kun je een ander nu dwingen om iets echt te menen? Als je je kind dwingt om sorry te zeggen, is de kans groot dat je kind sorry zegt, terwijl hij het niet meent. Je leert je kind dan dat het belangrijker is om je aan regels te houden, dan om te luisteren naar je gevoel. Je kind gaat sorry zeggen om van het gezeur af te zijn. Dan leer je je kind dat het oké is om oneerlijk te zijn. Je kind krijgt de boodschap: iedereen is tevreden als je sorry zegt, ook al meen je het niet. Je kind leert dus precies het tegenovergestelde van wat je zou willen, want hij leert zo namelijk z’n verantwoordelijkheid te ontlopen.
Waarom sorry zeggen niet werkt
Het zeggen van sorry zorgt erin principe voor dat de relatie met de ander verbetert. Alleen niet altijd. Je komt zelfs verder van elkaar af te staan als je gedwongen wordt om sorry te zeggen, terwijl je hier nog niet klaar voor bent. De relatie met de ander wordt er dan juist slechter door. Dat blijkt uit onderzoek (van Gottman) bij volwassenen, maar dit lijkt ook voor kinderen te gelden. Zeker als je kijkt naar wat kinderen zelf zeggen over wat ze leren van sorry zeggen.
Enkele uitspraken van kinderen:
- “Sorry zeggen als je het niet meent is liegen.”
- “Ik haat sorry zeggen als ik boos ben. Ik word dan alleen maar bozer op m’n zusje.”
- “Als mijn broertje sorry moet zeggen van mijn ouders dan voelt het alsof ik gewonnen heb. Dat voelt goed, maar ik vind m’n broertje daardoor niet aardiger.”
- “Ik vind het niet leuk als mijn broer sorry tegen me moet zeggen van mijn ouders, want hij zegt het dan alsof hij het niet meent. Ik word dan weer opnieuw boos.”
- “Na een ruzie vind ik m’n zusje altijd weer lief, dan kan ik best sorry zeggen, maar niet als ik nog boos ben.”
Vanaf welke leeftijd kan ik verwachten dat mijn kind sorry zegt?
Jonge kinderen kunnen zich nog niet inleven in de gevoelens van een ander. Toch beginnen kinderen vanaf 2 jaar al meer besef te krijgen van hoe we met elkaar omgaan. Ze gaan al ‘alsjeblieft’ en ‘dankjewel’ zeggen en beginnen meer mee te leven met anderen. Toch kunnen ze zich nog niet echt inleven in een ander. Ze begrijpen de gevoelens van een ander nog niet en snappen de betekenis van ‘sorry’ dus ook nog niet. Een oprechte sorry is dus niet haalbaar op deze leeftijd. Maar het is wel degelijk belangrijk om kinderen van jongs af aan al te leren het goed te maken met elkaar. Hierbij mag je je kind best leren dat sorry zeggen een manier is om het goed te maken, zolang je je kind hier niet toe dwingt.
Kinderen vanaf een jaar of 6 begrijpen wel al goed wat ‘sorry zeggen’ betekent. Op deze leeftijd kun je dan ook zien dat ze het moeilijk vinden om sorry te zeggen, omdat ze dan moeten toegeven dat ze iets verkeerds hebben gedaan. Voor sommige kinderen is het lastiger om zich in te leven in de ander, dan voor andere kinderen. Dit verschilt. Door de stappen hieronder aan te houden, leer je je kind steeds beter rekening te houden met de ander en zichzelf.
Tips in plaats van sorry!
Wat kun je dan doen in plaats van je kind sorry te laten zeggen? Hoe kun je je kind helpen verantwoordelijkheid te nemen voor z’n gedrag, zonder je kind te dwingen om sorry te zeggen? Hieronder vind je 7 tips!
1. Situatie benoemen
Benoem in eerste instantie wat er gebeurt of vraag aan je kind(eren) wat er aan de hand is. Zo leert je kind te praten met de ander in plaats van alleen sorry te zeggen. Wijs niet meteen een slachtoffer of dader aan, maar laat beide kinderen hun verhaal doen. Luister naar het verhaal van beiden. Je leert je kind hiermee naar de ander te luisteren en je leert je kind bovendien om te praten over de situatie en z’n gevoelens te uiten. Zegt je kind niets uit zichzelf of is het daar nog te jong voor, benoem dan de situatie.
Bijvoorbeeld:
“Je wilde er zo graag mee spelen, dat je het hebt afgepakt van je broertje”,
“Jullie zijn het niet met elkaar eens en heel erg boos op elkaar.”
2. Gevoelens erkennen
Maak ruimte voor het gevoel van beide kinderen. Benoem de emoties die je ziet en toon begrip voor de gevoelens van beiden. Hiervan zakken de emoties en ontstaat er ruimte om het goed te maken met elkaar. Je kind leert hiervan ook wat het effect van z’n gedrag was op de ander.
Bijvoorbeeld:
“Ik zie dat je heel boos bent, zelfs zo boos dat je Max hebt geslagen”
“Het deed vast veel pijn, je bent er helemaal verdrietig van”
“Ik snap dat het helemaal niet leuk is.”
Bij iets oudere kinderen kun je ze ook vragen naar hun gevoel.
Bijvoorbeeld:
“Hoe is dat voor jou?” of “Hoe voelt dat voor jou?”
Door de gevoelens van het andere kind te benoemen, leer je je kind te zien hoe iets voor een ander is. Hierdoor help je je kind zich in te leven in de ander. Je kunt je kind hier ook bij helpen door hem vragen te stellen. Bijvoorbeeld:
“Zie je het gezicht van Lieve?”
“Kijkt ze blij of verdrietig?”
“Hoe denk je dat ze zich nu voelt?”
Wil je meer lezen over het omgaan met gevoelens en hoe je gevoelens op een goede manier kunt erkennen? Lees dan het artikel: Omgaan met Emoties van Kinderen.
3. Wacht tot de emoties gezakt zijn
Excuses aanbieden midden in een boze bui lukt niet. Dit geldt ook voor volwassenen en dus zeker voor kinderen. Door gevoelens op een goede manier te erkennen, zullen ze weer zakken. Kinderen worden rustiger als ze zich begrepen voelen. Soms heeft een kind meer tijd nodig. Geef ze dan de tijd en ruimte om rustig te worden en laat het ze op een later moment goed maken.
4. Vraag aan je kind hoe hij het weer goed kan maken
Als de emoties gezakt zijn, kunnen veel kinderen zelf iets bedenken om het goed te maken. Help je kind hierbij door ernaar te vragen. Zorg ervoor dat je je kind niet een te groot schuldgevoel geeft. Je kind zal eerder geneigd zijn om tot een goede oplossing te komen als het zich goed voelt. Zo leer je je kind een situatie op een gezonde en positieve manier op te lossen. Vraag bijvoorbeeld aan je kind:
“Hoe kunnen jullie dit oplossen?”
“Hoe kun je het weer goed maken met Hidde?”
5. Help je kind om het goed te maken
Als je kind geen idee heeft hoe hij het weer goed kan maken of je kind is nog jong, help hem dan op weg. Noem verschillende opties en laat je kind kiezen. Bijvoorbeeld:
– Geef een knuffel
– Maak of vervang iets wat je kapot gemaakt hebt
– Help om de toren weer op te bouwen
– Maak een tekening voor de ander (bijvoorbeeld met 3 dingen die je leuk vindt aan de ander)
– Doe een spelletje dat de ander graag wil doen
– Leen je speelgoed aan de ander uit
– Help je broertje of zusje met een taakje
– Maak een afspraak samen (eventueel op papier met handtekeningen) over hoe je met een vergelijkbare ruzie of meningsverschil zal omgaan.
Je kunt ook sorry zeggen noemen als optie. Leg je kind uit waarom het fijn is om sorry te zeggen en leg goed uit wat dit oplevert.
Welke opties je noemt, hangt af van de situatie. Iets goed maken werkt het beste als het past bij wat er is voorgevallen.
6. En als je kind sorry wil zeggen?
Als je kind zelf voorstelt om sorry te zeggen, dan is dit natuurlijk een goede manier om het goed te maken. Zeker als je kind dit meent dan is sorry zeggen een hele mooie manier om het goed te maken. Heb je het idee dat je kind nog boos is of het helemaal niet meent en denkt er met een snelle ‘sorry’ vanaf te zijn, dan kun je zeggen:
“Sorry zeggen is een mooie manier om het weer goed te maken. Toch wil ik dat je pas sorry zegt als je het echt meent. Ik wil niet dat je iets zegt wat niet waar is, daar gaat niemand zich beter door voelen.”
7. Geef zelf het goede voorbeeld
Je kind leert het van jou. Als jij je kind wilt leren rekening te houden met anderen en dat hij verantwoordelijkheid neemt voor z’n gedrag, dan is het belangrijk dat je dit zelf ook doet. Laat je kind merken dat het niet stom is dat je fouten maakt. Leer je kind dat dit erbij hoort en niet erg is. Geef je fouten toe en zeg zelf tegen je kind of tegen een ander ook sorry als je iets gedaan hebt waarvan je achteraf spijt hebt. Kinderen leren veel van het voorbeeld dat jij ze geeft.
Door je kind op deze manier te leren conflicten op te lossen, gaat je kind zichzelf zien als een aardig persoon, die dingen weer goed kan maken als hij een ander pijn doet. Je kind leert zo rekening te houden met een ander en om verantwoordelijkheid te nemen voor z’n gedrag. Je kind krijgt meer inzicht in de consequenties van z’n gedrag en weet hoe het op een goede manier iets goed kan maken met een ander.
Bronnen bij dit artikel
