Ben je bang dat jouw kind narcistisch is? Of dat je te veel complimenten geeft waardoor hij narcistisch kan worden? Het woord narcisme betekent verliefd zijn op jezelf. Narcistische personen hebben een obsessie voor zichzelf. Ze zijn vaak egoïstisch, dominant en hebben weinig inlevingsvermogen. De manier waarop jij met je kind omgaat kan leiden tot narcistisch gedrag bij je kind. Plaats jij je kind regelmatig op een voetstuk? En bewonder je je kind ook zo? Pas dan op dat je van je kind geen narcist maakt!

Inhoud

Oorzaken van narcisme
Is mijn kind narcistisch?
Kenmerken van narcisme
7 tips voor ouders om narcisme te voorkomen

Oorzaken van narcisme

Er zijn een aantal misverstanden over het ontstaan van narcisme. Vaak wordt gedacht dat kinderen die van hun ouders weinig liefde, aandacht en warmte hebben gehad, meer kans hebben om narcist te worden. Of er wordt gedacht dat een zelfingenomen kind diep van binnen eigenlijk heel onzeker is. Het kind zou z’n onzekerheid verbloemen door hoog van de toren te blazen. Maar er is geen wetenschappelijk bewijs dat narcisten een laag zelfbeeld hebben. Natuurlijk heeft weinig liefde en aandacht invloed op een kind en kan het schade aanrichten, maar dat een kind daar narcistisch van wordt lijkt niet het meest logische gevolg.

Een belangrijke oorzaak van narcisme is genetisch. Sommige kinderen worden geboren met meer aanleg om narcistisch gedrag te gaan vertonen. Hiernaast speelt ook mee hoe jij met je kind omgaat een rol. Als jij je kind bijvoorbeeld overmatig bewondert en steeds op een voetstuk plaatst, kan dat bijdragen aan het ontwikkelen van narcisme. De kans op narcisme wordt ook groter als jij je kind het gevoel geeft dat hij/zij zo bijzonder is dat bepaalde regels en sociale normen niet voor hem of haar gelden.

Is mijn kind narcistisch?

Pas op met uitspraken als: “Mijn kind is narcistisch.” Kinderen zijn nog volop in ontwikkeling. Hun hersenen zijn nog niet uitgerijpt en daarom kun je bij kinderen ook nog niet spreken van een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Een narcistische persoonlijkheidsstoornis is een diagnose die gesteld kan worden bij volwassenen volgens de DSM 5 (het classificatiesysteem in de psychiatrie). Alleen een psychiater of psycholoog kan deze diagnose na onderzoek vaststellen. Voor kinderen kan deze stoornis dus nog niet worden vastgesteld.

Mocht je nu al veel van de hieronder genoemde kenmerken van narcisme herkennen bij je zoon of dochter en wil je je kind graag helpen, pas dan de tips voor ouders aan het einde van dit artikel toe. Als dat onvoldoende helpt en je blijft je zorgen maken over de ontwikkeling van je kind, dan kun je je kind laten onderzoeken door een psychiater of psycholoog. Zij kunnen bepalen of behandeling nodig is, en zo ja welke behandeling het beste zal helpen.

Kenmerken van narcisme bij kinderen

De belangrijkste kenmerken van narcisme zijn een gebrek aan inlevingsvermogen, grootheidswaanzin en behoefte aan bewondering van anderen. Een kind met narcistisch gedrag zal in contact met anderen proberen indruk te maken en bewondering en respect van de ander af te dwingen. Ze kunnen bijvoorbeeld opscheppen over wat ze allemaal goed kunnen en de ander klein maken in gezelschap. Als je kind kritiek krijgt of ergens in faalt zal hij denken dat dit niet aan hem ligt, maar aan de omstandigheden. Je kind zal dan denken dat iets niet lukte door een ander of door de situatie. Hij/zij zoekt de oorzaak buiten zichzelf.

Deze kinderen zijn sneller geneigd tot vijandigheid. Ze worden boos of agressief als hun zelfbeeld bedreigd wordt of als ze hun zin niet krijgen. Ook laten ze vaker impulsiviteit en gedragsproblemen zien. Ze zijn vaker betrokken bij pesten. Het kan zijn dat ze zelf pesten, maar ze zijn ook geneigd om anderen aan te zetten om te pesten. Ze hebben moeite om relaties met anderen te onderhouden.

7 tips voor ouders om narcisme te voorkomen

Ouders die hun kind ophemelen, vergroten de kans op een kind met narcistisch gedrag. De manier waarop je je kind complimenten geeft is belangrijk. Daarnaast speelt ook mee of je je kind wel of niet begrenst.

Als jij je kind overdreven fantastisch vindt, dan gaat je kind dit ook geloven. Vanaf ongeveer 8 jaar oud neemt je kind het beeld dat jij van hem hebt over. Moeten we dan stoppen met positief zijn? Nee, zeker niet. Maar de manier waarop je positief bent maakt veel uit!

Hoe kun je narcisme bij je kind voorkomen, maar wel zorgen dat je kind een gezond positief zelfbeeld krijgt?

1. Positief opvoeden

Positief opvoeden heeft een positieve uitwerking op kinderen. Geef je kind een positieve omgeving, waar fouten maken mag en waar je kind weet waar het aan toe is. In een veilige omgeving ontwikkelen kinderen zich het best.

Wil je meer lezen over positief opvoeden en tips per leeftijd van je kind? Lees dan het artikel: Wat is Positief opvoeden? Basisprincipes en tips per leeftijd.

2. Rekening houden met anderen

Leer je kind om rekening te houden met anderen. Geef je kind niet constant het gevoel dat hij of zij bijzonder is en beter is dan anderen, maar help hem om prettige relaties met leeftijdsgenoten op te bouwen en te onderhouden.

3. Positief zelfbeeld

Help je kind bij het ontwikkelen van een positief en realistisch zelfbeeld. Het is belangrijk dat je kind zichzelf de moeite waard vindt. Kinderen die positief over zichzelf denken, vinden het minder erg om fouten te maken en zijn minder afhankelijk van waardering uit hun omgeving.

4. Grenzen stellen

Stel duidelijke grenzen. Voorkom dat je kind leert dat bepaalde regels niet voor hem gelden, omdat hij/zij zo bijzonder is. Een kind krijgt dan het idee dat hij/zij boven bepaalde sociale normen staat. Lees meer over hoe je grenzen kan stellen op een positieve manier.

5. Geef goede complimenten

Geef geen overdreven complimenten. Zorg dat je een middelmatige tekening niet helemaal de hemel in prijst. Wees realistisch, zo kan je kind ook een realistisch zelfbeeld opbouwen. En zo leer je je kind dat het soms extra z’n best moet doen of moet doorzetten. Geef vooral procesgerichte complimenten in plaats van persoonsgerichte complimenten. Dus in plaats van “Wat ben jij toch een slimme jongen” zeg je bijvoorbeeld “Je hebt echt goed je best gedaan om dat voor elkaar te krijgen”. Lees meer over het geven van goede complimenten.

6. Realistisch beeld van je kind

Hooggevoelig kind kenmerken en opvoeding

Zorg dat je zelf een realistisch beeld van je kind hebt. Zie naast de sterke kanten ook de leerpunten voor je kind. Leer je kind dat het niet erg is dat je niet alles (meteen) kan en dat het niet overal de beste in hoeft te zijn. Iedereen heeft andere kwaliteiten en dat is juist mooi.

7. Ben jij zelf narcistisch?

Geef een goed voorbeeld. Laat je kind zien dat jij ook niet perfect bent en dat dat niet erg is. Soms geven ouders hun kind het gevoel dat ze heel bijzonder zijn als gevolg van hun eigen narcisme. Als jij geweldig bent, is jouw kind dat immers ook. Sommige ouders zien hierdoor ook niet meer het aandeel van hun eigen kind, waardoor ze onrealistische verwachtingen kunnen hebben. Deze ouders geven bijvoorbeeld de leerkracht de schuld van tegenvallende schoolprestaties, in plaats van te kijken naar de mogelijkheden van hun kind. Probeer je dus ook bewust te zijn van je eigen rol.

Bronnen bij dit artikel

Sander Thomeas & Hedy Stegge (2007). Hoe narcisten tot bloei komen: over gezonde en ongezonde zelfgevoelens bij kinderen. Kinder- en Jeugdpsychotherapie, jaargang 34, nummer 2.

Roos Vonk (2017). Narcisten zijn niet ‘eigenlijk heel onzeker’. Psychologie Magazine.

Is mijn kind narcistisch? Oorzaken, kenmerken en 7 opvoedtips