Misschien is dit wel herkenbaar: na een drukke dag heb je even behoefte om uit te rusten op de bank. Je geeft je kind de tablet zodat hij of zij zich even zelf kan vermaken en zelf pak je je telefoon om even mindless door je socials heen te scrollen. Het lijkt de perfecte oplossing: je kind vermaakt zich, leert misschien zelfs iets nieuws en jij krijgt een welverdiend moment voor jezelf. Toch knaagt er iets. Diep van binnen weet je dat het constant staren naar een scherm niet de ideale situatie is voor je kleintje (en voor jou).
In dit artikel lees je over het belang van het aanleren aan je peuter of kleuter gezonde schermgewoontes. We geven tips voor hoe je als ouders het goede voorbeeld kan geven en je kind kunt leren wat verantwoord schermgebruik is.
Het belang voor peuter of kleuter gezonde schermgewoontes
Het aanleren van gezonde schermgewoontes bij peuters en kleuters is heel belangrijk, niet alleen voor hun huidige welzijn, maar ook voor hun toekomstige ontwikkeling. Schermen zijn een onmiskenbaar onderdeel van ons dagelijks leven geworden en dat brengt het risico van overmatig gebruik met zich mee. Vooral voor jonge kinderen bij wie de hersenen nog vol in ontwikkeling zijn.
Veel spelletjes en video’s waar kinderen dol op zijn, werken via een constant beloningssysteem dat dopamine aanmaakt in de hersenen. Deze constante stroom aan dopamine werkt verslavend, zeker voor een kinderbrein. Door deze ‘dopamineverslaving’ kunnen kinderen het lastiger vinden om voldoening te vinden in niet-digitale activiteiten, want dan krijgen ze niet constante dopamine. Hierdoor wordt het lastiger voor peuters en kleuters om zichzelf te vermaken en zelfstandig te spelen.
Te veel schermtijd kan ook de sociale ontwikkeling van kinderen belemmeren. Interacties via een scherm kunnen nooit de complexiteit van face-to-face communicatie vervangen. En dat is juist zo belangrijk voor het ontwikkelen van empathie, het herkennen van sociale cues en het opbouwen van betekenisvolle relaties.
Ook kan een gebrek aan fysieke beweging een gevolg zijn van te veel zittende schermtijd. Dit kan leiden tot gezondheidsproblemen, waaronder obesitas en de daarmee samenhangende complicaties.
Op basisscholen geldt vanaf 2025 een mobieltjesverbod. Juist omdat de afleiding van devices een grote impact heeft op de leerprestaties en de sociale ontwikkeling van de kinderen. Maar mobieltjes en andere digitale devices zijn tegenwoordig onderdeel van het leven. Aan jou als ouder dus de taak om je kind te leren hier verantwoord mee om te gaan en dat begint al op jonge leeftijd. Hieronder vind je 6 tips voor ouders om hun peuter of kleuter te leren omgaan met beeldschermen.
Geef je kind niet alleen een scherm als jij kookt of het druk hebt, maar kijk met je kind mee en maak samen plezier terwijl je een digitaal spelletje doet. Zo wordt het een sociale activiteit en kun je je kind beter begeleiden bij het leren omgaan met schermen.
Rian Meddens – Orthopedagoog Generalist
1. Geef het goede voorbeeld
Kinderen kopiëren het gedrag dat ze om zich heen zien. Als ze jou vaak naar een scherm zien staren, zullen ze dit registreren als normaal en het later waarschijnlijk zelf ook doen. Wees je daarom bewust van je eigen devicegebruik en laat je telefoon of tablet vaker liggen. Vooral tijdens familieactiviteiten en maaltijden. Zo leert je kind dat er momenten zijn waarop de aandacht volledig gericht moet zijn op de mensen om ons heen, niet op schermen.
Moet je toch iets opzoeken op je telefoon, leg dan uit wat je aan het doen bent en waarom het belangrijk is om dit nu te doen. Hierdoor leert je kind wanneer het wel of niet acceptabel of gepast is om een device erbij te pakken.
2. Samen spelen
Maak van schermtijd een sociale ervaring door samen met je kind spelletjes te spelen of educatieve apps te verkennen. Dit stimuleert niet alleen de digitale vaardigheden van je peuter op een positieve manier, maar het versterkt ook jullie band. Bovendien biedt het je de kans om te sturen welke inhoud je kind consumeert en te zorgen dat deze zowel leerzaam als leuk is.
3. Kies educatieve content
Zorg ervoor dat de tijd die je kind op een device doorbrengt, niet alleen vermakelijk is, maar ook educatief. Er zijn talloze apps en online platforms die spelenderwijs leren bevorderen. Denk hierbij aan meer creatieve apps, puzzelspelletjes, of meer filmpjes die jullie normen en waarden uitdragen. Apps en filmpjes hoeven niet alleen entertainment te zijn, maar kunnen je kind helpen bij het ontwikkelen van taalvaardigheden, probleemoplossend denken en creativiteit.
Wil je je kind entertainment geven zonder scherm, kies dan voor luisterverhaaltjes of liedjes. Via diensten als Spotify, YouTube, Storytel en dergelijke vind je leuke luisterverhaaltjes voor verschillende leeftijdsgroepen. Denk bijvoorbeeld aan klassiekers als Jip en Janneke, Disneyverhalen of het nieuwere De Zoete Zusjes. Spotify heeft ook talloze playlists met kinderliedjes.
4. Digitaalvrije zones en tijden
Stel regels op voor waar en wanneer schermen niet toegestaan zijn, zoals tijdens het eten of in de slaapkamers. Dit helpt bij het vestigen van gezonde routines en zorgt ervoor dat er genoeg tijd overblijft voor activiteiten zonder scherm, die belangrijk zijn voor de fysieke en emotionele ontwikkeling. Deze devicevrije zones en tijden maken jou als ouder ook weer bewust van je eigen devicegebruik. Want dan zullen je kinderen jou ook aanspreken als je op je telefoon kijkt tijdens het eten.
5. Beperk de schermtijd
Het is belangrijk om de hoeveelheid tijd die je kind doorbrengt met digitale apparaten te beperken. Als je kinderen hun gang laat gaan, zetten ze dat scherm nooit meer uit. Lees hier meer over hoeveel beeldschermtijd goed is voor je kind.
Voor kinderen onder de 4 jaar geldt eigenlijk geen of in elk geval zo min mogelijk schermtijd. Kinderen onder de 4 jaar leren het meest van activiteiten waarbij ze zelf dingen doen en ervaren. Hun hersenen zijn nog zo volop in ontwikkeling dat de heftige prikkels van de meeste filmpjes en spelletjes daar een negatieve invloed op kunnen hebben.
Vanaf 4 jaar wordt aangeraden om maximaal één uur per dag schermtijd te geven. Let op: dit is een maximum. Zorg er ook voor dat dit uur niet aaneengesloten is, maar opgedeeld in kortere periodes. Zo krijgt je kindje rust en krijgt het de tijd om de digitale prikkels te verwerken. En bovendien zijn de negatieve effecten op de ogen dan minder. Om discussies en gezeur te voorkomen, kan het handig zijn om een wekkertje te zetten, zodat je kindje precies weet wanneer de tijd is afgelopen. Wees consistent met deze grenzen om te zorgen voor een evenwichtige verdeling tussen schermtijd en andere activiteiten.
6. Bespreek devicegebruik
Voer gesprekken met je kind over het gebruik van digitale apparaten. Leg uit waarom grenzen nodig zijn en bespreek de inhoud die ze consumeren. Dit bevordert niet alleen hun begrip en respect voor regels, maar moedigt ook kritisch denken en mediawijsheid aan vanaf een jonge leeftijd.
Veel kinderapps bevatten ook reclames of in-game aankopen. Probeer je kind uit te leggen wat dit zijn en waarom hij of zij hier niet op kan/mag klikken. Leg bijvoorbeeld uit dat je het geld daarvoor liever uitgeeft aan lekker eten of om leuke dingen samen te doen.
Een ander risico van devicegebruik is het downloaden van apps. Je kunt je kind uitleggen dat hij of zij niet zomaar apps mag downloaden en het altijd eerst moet vragen. Er zijn namelijk ook boeven die apps maken en zo dingen van je telefoon kunnen stelen. Zo kun je in kindertaal al een begin maken met te waarschuwen voor de gevaren van de digitale wereld.
Samenvattend
Mobieltjes en tablets zijn niet meer weg te denken uit ons leven, ze zijn supernuttig en leuk, maar kunnen ook erg verslavend zijn en een negatieve invloed hebben op de ontwikkeling van kinderen. Daarom is het belangrijk om je kind te leren verstandig om te gaan met devices, en dit begint al op jonge leeftijd. Door goede afspraken en regels te maken rond het gebruik van devices en je kind te begeleiden in de digitale wereld, kun je gezonde schermgewoontes aanleren.
