Heeft jouw kind moeite om over gevoelens te praten? Veel kinderen vinden het moeilijk om hun gevoelens onder woorden te brengen. Hoe kun je ervoor zorgen dat je kind praat over wat hem of haar bezighoudt? Hoe kom je erachter wat je kind dwars zit?

Praten over gevoelens

Praten over gevoelens versterkt de band tussen een vader of moeder en een kind. Je kind voelt zich gehoord en begrepen. Een volgende keer zal je kind eerder met problemen naar je toe komen. En daardoor kan je je kind makkelijker helpen als dit nodig is. Maar praten over gevoelens is ingewikkeld. Kinderen op de kleuterschool kletsen vaak nog makkelijk over wat ze dwars zit. Ze zijn zich dan nog minder bewust van de ander. Maar op de basisschool gaan kinderen vaak minder vertellen aan hun ouders. Terwijl ouders juist dan graag willen weten wat er in ze omgaat, omdat ze hun kind minder zien. Met deze 10 tips help je je kind om te praten over gevoelens en zorg je ervoor dat je kind naar je toe komt om te praten als dat nodig is.

1. Vind de kleine gespreksopeningen

Kinderen willen vaak niet praten over gevoelens op de momenten dat wij ernaar vragen, of als wij er tijd voor hebben. Kinderen kiezen zelf een moment. Ze geven dan vaak kleine gespreksopeningen. Probeer deze te herkennen. Als je de kleine gespreksopeningen herkent, laat dan alles uit je handen vallen, reageer en ga er meteen op in. Ten minste als je aanvoelt dat het over iets belangrijks gaat, want anders krijg je niks meer gedaan. 😉

Hoe jij reageert op een opening van je kind is cruciaal bij het opbouwen van vertrouwen en openheid. Je kind merkt dan dat hij erop kan rekenen dat jij er bent als hij je nodig heeft.

Alles uit je handen laten vallen en ergens meteen op ingaan is natuurlijk niet altijd mogelijk, zeker als je een drukke baan hebt, het huishouden gedaan moet krijgen en misschien nog wel andere verantwoordelijkheden hebt. Dan is tijd vrij maken gemakkelijker gezegd dan gedaan. Ondanks alle drukte is het wel wat kinderen nodig hebben. Kinderen en tieners die het gevoel hebben dat voor hun ouders andere dingen belangrijker zijn (zoals werk of het huishouden) gaan vaak ergens anders emotionele steun zoeken.

Ingaan op de openingen die je kind zelf geeft, is veel belangrijker dan alle gesprekken die jij probeert te beginnen. Bijvoorbeeld als je voor de zoveelste keer aan je kind vraagt hoe het op school was, maar je geen reactie krijgt. Laat je kind dus het moment kiezen en als hij of zij iets zegt, ga er dan meteen op in. Op deze manier kun je met je kind praten over gevoelens.

2. Vragen beginnen met ‘wat’ of ‘hoe’

De manier waarop je je vraag formuleert is belangrijk. Het bepaalt hoe het gesprek verloopt en of je kind zich zal openstellen. Probeer een vraag zo te formuleren dat je op een open manier belangstelling toont. Ben echt geïnteresseerd in het antwoord. Probeer hierbij je eigen oordelen en beschuldigingen weg te laten. Vragen die met ‘waarom’ beginnen, werken vaak niet. In het woord ‘waarom’ zit een beschuldiging verpakt. “Waarom ben je verdrietig?” Alsof het raar is dat je verdrietig bent. Kinderen zijn hier heel gevoelig voor. Ze klappen dicht of worden opstandig. Begin je vraag met ‘hoe’ of ‘wat’. “Wat is er aan de hand?”, “Hoe is dat gebeurd?”, “Hoe wil je dat anders doen een volgende keer?”, “Wat vind jij daarvan?”.

Voor jonge kinderen zijn open vragen (vragen waarop een uitgebreid antwoord mogelijk is, dus geen ja/nee-vraag) nog te moeilijk. Dan kun je beter een gesloten vraag stellen en daarop verder ingaan. Of je geeft een aantal keuzeopties. Ook kun je ervoor kiezen om te vragen naar een specifieke situatie: “Wat heb je gedaan op school?” of “Wat vind je het leukste op school?”.

3. Luisteren

Het allerbelangrijkste om je kinderen te laten praten over gevoelens is om goed te luisteren. Luister naar je kind. Zeg even helemaal niets, kom niet met oplossingen of advies, maar luister. Herhaal wat je kind zegt, zonder je eigen oordeel of ideeën te laten horen. Wees stil en laat je kind vertellen. Laat wel non-verbaal merken dat je naar je kind luistert, door bijvoorbeeld te knikken en naar je kind te kijken. En als je kind niets meer zegt, herhaal je wat je kind gezegd heeft in je eigen woorden of stel je een open vraag en luister je opnieuw. In het artikel over Luisteren met aandacht kan je lezen hoe je kan luisteren naar je kind in 10 stappen.

4. Elke dag een momentje samen

Zorg dat je elke dag één-op-één aandacht hebt voor je kind. Ook al is het maar een kort momentje. Met peuters kan je dat doen door bij ze op de grond te gaan zitten als ze op de grond aan het spelen zijn. Bij kinderen in de basisschoolleeftijd kan dit door een gezellig momentje samen op de bank of even kletsen voor het slapen gaan. Praat over de dag, over school, over wat jullie komend weekend gaan doen of iets anders wat je kind bezighoudt. En bij tieners kan dit aan tafel of door bijvoorbeeld samen een kopje thee te drinken voor het slapen gaan. Of even kletsen voor of na een tv-programma dat jullie graag samen kijken. Verwacht niet dat je kind elke dag iets vertelt over zijn gevoelens, maar zorg dat je deze aandacht geeft, zodat als er iets is je kind de mogelijkheid heeft om te praten over gevoelens.

5. Gevoelens serieus nemen

Neem de gevoelens van je kind serieus. Het is zijn of haar gevoel. Als je gevoelens ontkent, voelen kinderen zich niet serieus genomen en zullen ze een volgende keer minder snel vertellen waar ze mee zitten. Doe dit ook als jij de situatie heel anders ziet dan je kind. Zelfs dan is het goed om begrip te tonen voor het gevoel van je kind. Uit je kind z’n gevoel (nog) helemaal niet, benoem dan het gevoel dat je ziet bij je kind. Je kind leert dan z’n eigen gevoelens beter te herkennen. Wil je meer leren over het omgaan met gevoelens en hoe je dit kan doen? Dan kan je hier meer over leren in de online cursus Positief Gezin.

6. Realistische verwachtingen

Niet alle kinderen kunnen al goed praten over gevoelens. Het praten over gevoelens is namelijk ingewikkeld. Om dit te kunnen moet je in eerste instantie de gevoelens herkennen bij jezelf. Vervolgens moet je er woorden aan kunnen geven. En dit dan ook nog kunnen uiten tegen iemand anders. Veel volwassenen hebben hier al moeite mee, laat staan hoe lastig het voor kinderen kan zijn. Verwacht dus niet te veel. Help je kind om gevoelens onder woorden te brengen en check altijd bij je kind of hij of zij herkent wat je zegt.

7. Sluit aan bij de belevingswereld van je kind

Kinderen hebben een andere belevingswereld dan volwassenen. Ouders willen vaak graag praten over onderwerpen zoals school, huiswerk, pesten en vriendschappen. Maar kinderen zijn met andere dingen bezig. Het is belangrijk om ook interesse te tonen in de onderwerpen waar je kind mee bezig is. Dus praat regelmatig met ze over hun favoriete game, spel, tv-programma of tekenfilmfiguur waar ze fan van zijn. Door met je kind over deze onderwerpen te praten, laat je merken dat zijn verhaal belangrijk is. Kinderen geven op deze momenten vaak vanzelf een gespreksopening voor een ander onderwerp.

8. Beschikbaar zijn

Kinderen klappen dicht als ze onder druk worden gezet om te praten. Kinderen zullen makkelijk praten over gevoelens als ze zich prettig bij je voelen. Ze zullen eerder praten als ze al vaker hebben gemerkt dat jij goed naar ze luistert en ze serieus neemt. Ouders die een goede band hebben met hun kind, zijn vaak beschikbaar en bereid om te praten als hun kind hier behoefte aan heeft. Al is het terwijl je aan het koken bent of midden in de nacht. Bijvoorbeeld omdat het vriendje van je tienerdochter het net heeft uitgemaakt. Het gaat om beschikbaar zijn voor je kind op het goede moment.

Jongere kinderen praten vaak makkelijker, omdat ze zich er nog niet bewust van zijn dat de ander er iets van kan vinden. Bij oudere kinderen speelt de relatie die je met je kind hebt een grote rol. Als jullie een goede band hebben en je biedt mogelijkheden om te praten op een prettige manier, zullen kinderen snel geneigd zijn om te vertellen wat ze dwars zit. Als je kind zich niet openstelt, kan het helpen om te investeren in jullie relatie. Ga samen iets leuks doen en toon interesse in wat voor je kind belangrijk is. Tieners hebben daarnaast ook behoefte aan privacy en houden niet van een vader of moeder die zich constant opdringt. Soms kan loslaten en niet te veel vragen dan beter werken. Zorg in elk geval dat je emotioneel beschikbaar bent voor je kind.

9. Indirecte communicatie

Kinderen stellen zich makkelijker open als je samen in de auto zit, samen wandelt of in het donker praat. Op deze momenten is er minder oogcontact. Als je elkaar niet hoeft aan te kijken, is het makkelijker om over een moeilijk onderwerp te praten. Ben je ervan bewust dat dit goede situaties zijn om met je kind te praten. Creëer deze momenten als je merkt dat het nodig is en goed werkt bij jouw kind. Stel op deze momenten open vragen en luister.

Een andere manier van indirecte communicatie is luisteren naar een gesprek tussen je kind en zijn vriendje. En dan bedoelen we niet stiekem afluisteren, maar luisteren als ze samen spelen in de woonkamer of als ze gezellig kletsen waar je bij bent. Meng je zo min mogelijk in het gesprek, maar luister vooral. Met peuters en kleuters kun je op een indirecte manier praten via poppen of knuffels. Stel bijvoorbeeld de knuffel van je kind een vraag en laat je kind voor de knuffel antwoorden. Op deze manier is het praten over gevoelens voor veel kinderen makkelijker dan wanneer de vraag direct aan henzelf gesteld wordt.

10. Het goede voorbeeld

Kinderen leren veel door het voorbeeld dat ze krijgen van hun ouders. Als wij nooit over onze gevoelens praten, hoe kunnen we dan verwachten dat onze kinderen dit wel doen? Benoem het dus als je een rotdag hebt. Of als je ervan baalt dat iets niet lukt. Let er dan wel op dat je niet te uitgebreid gaat vertellen over ingewikkelde problemen, want dan wordt je kind er te veel mee belast. Je kan aan je kind wel kort vertellen hoe je je voelt en uitleggen waarom je je zo voelt. Uit je emoties verder bij je partner, een vriendin of andere volwassenen. Dit gezegd hebbende: laat je kind zien hoe je je voelt en laat zien dat het normaal is om te praten over gevoelens.

Wil je meer weten over hoe je kan omgaan met emoties bij je kinderen en praten over gevoelens, volg dan de cursus Positief Gezin en leer hoe je kan luisteren, hoe je kan reageren op gevoelens en hoe je emoties kan erkennen.

Praten over gevoelens