Hoe ga je als ouder om met seksualiteit? De seksuele ontwikkeling van kinderen begint al veel eerder dan de pubertijd. En de seksuele opvoeding dus ook. Maar hoe geef je seksuele voorlichting aan je kind? Kinderen gaan in hun ontwikkeling door verschillende fases van seksualiteit. Ze ontdekken en begrijpen steeds meer. Het geven van seksuele voorlichting is niet iets wat je op één moment doet. Het is het beste om seksualiteit onderdeel te laten zijn van de opvoeding. Hieronder vind je informatie over de seksuele ontwikkeling van kinderen en tips bij het vormgeven van de seksuele opvoeding.
De seksuele opvoeding en ontwikkeling baby (0-2 jaar)
Knuffels, liefdevolle verzorging en lichamelijk contact geven je baby een veilig gevoel. Dit is goed voor de hechting. Knuffelen is dus het beste wat je kan doen bij een jong kind. Waarschijnlijk doe je dit al volop. De ontwikkeling van baby’s is veelal lichamelijk. Ze ontdekken steeds meer van hun eigen lichaam en hierbij horen ook de geslachtsorganen. Een baby leert door te voelen en te ervaren. Meestal zullen ze bij toeval hun geslachtsdeel aanraken. Ze kunnen dan al merken dat dit een fijn gevoel geeft. Laat dit toe. Hierdoor leer je je kindje dat hij de baas is over z’n eigen lijf. Pak dus niet meteen het handje weg, maar laat je baby ontdekken.
Seksuele opvoeding en ontwikkeling peuter (2-4 jaar)
Rond 2 jaar beseffen kinderen dat er jongetjes en meisjes zijn. Kinderen zijn nieuwsgierig naar de geslachtsdelen van zichzelf en van anderen. Ze willen ontdekken door te kijken en aan te raken. Dit hoort bij de normale ontwikkeling.
Kinderen ontdekken meestal per toeval dat het aanraken van hun geslachtsdeel een fijn gevoel geeft. Als ze dit merken, kunnen ze het steeds gerichter gaan aanraken. Jongetjes ontdekken dat hun piemeltje hard kan worden als ze eraan komen. Dat is natuurlijk erg interessant, dus kunnen ze dit vaker gaan doen. Je hoeft hier niet van te schrikken. Verbied dit gedrag niet. Laat het toe, maar leer je kind wel waar hij dit mag doen. Bijvoorbeeld als hij alleen is of op zijn eigen kamer. Peuters schamen zich nog niet, dus leer dat dit niet iets is om te doen waar anderen bij zijn.
Seksuele opvoeding en ontwikkeling kleuter (4-6 jaar)
Kleuters zijn erg geïnteresseerd in het lichaam van anderen. Ze zijn nieuwsgierig naar de verschillen tussen jongens en meisjes en willen elkaars lichaam ontdekken. Dit zullen ze veelal doen in spel, bijvoorbeeld door doktertje of vader en moedertje te spelen. Laat dit gebeuren, maar spreek wel regels af.
Leer je kind dat hij niets hoeft te doen wat hij niet wil. En leer dat hij niets doet wat een ander niet wil. Spreek af dat je voorzichtig doet en elkaar geen pijn doet. Kleuters beseffen steeds meer dat seksualiteit en bloot zijn niet in het openbaar horen. Hierdoor kunnen ze de spelletjes stiekem gaan doen. Door erover te praten en regels op te stellen, zoals de deur open laten, wordt het normaal.
Zorg dat de leeftijdsverschillen tussen de kinderen bij deze spelletjes niet te groot zijn, zodat er sprake is van gelijkwaardigheid.
Kleuters hebben veel vragen over van alles, dus ook over seksualiteit. Beantwoord de vragen van je kleuter; hierdoor leer je je kind dat hij naar jou toe kan komen voor antwoorden.
De seksuele opvoeding en ontwikkeling van een basisschoolkind (6-12 jaar)
Vanaf ongeveer 6 jaar ontwikkelen kinderen gevoelens van schaamte. Ze willen niet meer in het openbaar bloot zijn. Respecteer dit en laat je kind alleen douchen of zich aankleden, als hij of zij dat wil.
Kinderen zullen rond deze leeftijd minder vragen gaan stellen over seksualiteit. Ze voelen dat het een beladen onderwerp is. Sommige ouders hebben het idee dat kinderen in de basisschoolleeftijd nog te jong zijn om over seksualiteit te praten, maar dit kan al prima. Doe niet geheimzinnig en praat er juist vaak over. Kinderen leren dan dat ze, ook als ze ouder zijn, met vragen bij jou terecht kunnen. Houd in de gaten wat je kind mee krijgt via televisie of internet, want het kan zijn dat je kind iets verkeerd begrijpt. Praat er open en eerlijk over. Leg uit dat seks gaat over liefde en dat seks iets is wat je allebei fijn vindt.
Op deze leeftijd kan je ook samen naar filmpjes kijken over seksualiteit. Na het bekijken van een programma of filmpje kan je er dan een gesprekje over hebben. Er worden leuke filmpjes gemaakt over seksuele voorlichting. Zoals het boek of de filmpjes van Dokter Corrie van School Tv. Zij behandelt onderwerpen en vragen over seksualiteit op een grappige manier. Zoals het filmpje hieronder:
Kinderen op de basisschool zullen fantaseren over verliefdheid en seks. Ook zie je vaak op deze leeftijd dat jongens en meisjes apart spelen. Ze worden verlegen of gaan stoer doen. Of ze zijn juist verliefd, en dit kan heel echt voor ze voelen. Ze willen bijvoorbeeld altijd samen spelen of elkaars handje vast houden.
Meisjes komen vaak eerder in de puberteit dan jongens. Bij meisjes begint dit ongeveer rond de 10 jaar, terwijl jongens meestal 12 jaar zijn. Er komen dan lichamelijke veranderingen, zoals schaamhaar, okselhaar, bij meisjes borstvorming, een eerste menstruatie en bij jongens de eerste zaadlozing.
Seksuele ontwikkeling pubers (12-18 jaar)
In de puberteit krijgt een kind te maken met veel hormonale veranderingen. Naast alle lichamelijke veranderingen is ook de identiteit volop in ontwikkeling. Pubers zijn vaak onzeker over zichzelf en hun lichaam. Ze raken steeds meer geïnteresseerd in seksualiteit.
Vaak willen ouders graag met pubers over seks praten, maar de meeste pubers zitten hier niet op te wachten. Ga niet zitten voor een serieus gesprek over seksuele voorlichting, maar probeer natuurlijke ingangen te vinden. Door bijvoorbeeld te praten over seksualiteit naar aanleiding van een tv-programma of iets wat op school is gebeurd. Het is makkelijker te praten over een moeilijk onderwerp als je elkaar niet hoeft aan te kijken. Praat bijvoorbeeld tijdens het opruimen van de keuken of een wandeling.
Geef je kind uitleg over de menstruatie, de eerste zaadlozing, de groei van baardhaar en schaamhaar. Het is belangrijk dat pubers weten dat ze alleen moeten zoenen en vrijen als ze dit zelf willen en het fijn vinden. Ze moeten weten dat ze altijd ‘nee’ mogen zeggen als ze er geen zin in hebben. Ook is het belangrijk dat ze weten dat je veilig moet vrijen met condoom en eventueel de pil, omdat ze anders zwanger kunnen raken of een soa kunnen krijgen.
Vertel je kind dat hij/zij op betrouwbare websites, zoals die van Sense, veel tips en informatie kunnen vinden. Op deze site kunnen ze zelf ook vragen stellen via de chat, e-mail of telefoon. Vind je het lastig om een gesprek te beginnen of te praten over onderwerpen die te maken hebben met seks? Kijk dan op de website van de Rutgers stichting voor handige tips over seksuele voorlichting aan je kind.
Verder is het belangrijk om betrokken te blijven bij je kind. Zorg dat je kind bij jou terecht kan voor vragen over relaties, liefde en seksualiteit. Dit is nog belangrijker dan seksuele voorlichting. Vraag waar ze mee bezig zijn, toon interesse en leer vrienden kennen. Op deze manier weet je beter wat er speelt en kan je hier makkelijker op inspelen. Luister naar je kind, neem z’n gevoelens serieus en kom niet te snel met adviezen.
Heb je een vraag of wil je advies over de seksuele ontwikkeling van je kind? Stuur een mail of plan een persoonlijk consult met Rian Meddens, orthopedagoog.
Bronnen bij dit artikel
POSITIEF &
RELAXED OPVOEDEN
TOP Opvoeder!
Het werkboek voor ouders, voor meer balans, plezier en zelfvertrouwen tijdens het opvoeden.
Opvoeden op een manier die bij jou past.
