Leerling met gescheiden ouders: tips voor leerkracht & school

Weet jij wat je kunt betekenen voor een leerling met gescheiden ouders? Wat is er op jouw school geregeld voor deze kinderen? Een scheiding heeft veel impact op een kind. Als leerkracht kun je veel doen voor een kind tijdens een scheiding. Weet je hoe jij je leerlingen kunt helpen? En hoe je in gesprek kunt gaan met het kind en ouders over dit moeilijke onderwerp?

Leerling met gescheiden ouders op school

Op elke school zitten meerdere leerlingen met gescheiden ouders. Er wordt geschat dat 86.000 kinderen per jaar een scheiding van hun ouders meemaken. Dat zijn dus elk jaar waarschijnlijk meerdere kinderen op jouw school die dit meemaken. Ook kinderen uit samengestelde gezinnen, éénoudergezinnen of pleeggezinnen komen voor. De thuissituatie heeft een grote impact op een kind. Na een scheiding verandert er veel voor je leerling; de thuissituatie, het contact met de ouders, soms een verhuizing of wisseling van school. En daarbij komen nog alle emoties. School is vaak, naast thuis, de plek waar een kind het vaakst komt en zich fijn en vertrouwd voelt. Daarom kun je als school veel betekenen voor deze grote groep kinderen.

Echtscheidingsprotocol

Een echtscheidingsprotocol kan heel handig zijn bij een ingewikkelde situatie, zoals een scheiding. In een echtscheidingsprotocol staat hoe de school omgaat met de scheiding en welke regels er zijn. De afspraken tussen school en gescheiden ouders worden vastgelegd. Het is niet verplicht om een echtscheidingsprotocol te hebben, maar het is wel aan te raden.

Informatieplicht

Juridisch gezien heeft de school een informatieplicht naar beide ouders. Dit betekent dat de school zelf beide ouders moet informeren over de voortgang en ontwikkeling van de leerling op school. Als beide ouders het gezag hebben, moet de school ouders zowel mondeling als schriftelijk dezelfde informatie geven. Dit betekent ook dat als één van de ouders geen gezamenlijk gesprek wil, de school de mogelijkheid voor twee afzonderlijke gesprekken moet bieden.

Heeft maar één ouder het gezag, dan heeft de school ook een informatieplicht, maar alleen als de ouder zonder gezag er zelf om vraagt. De school hoeft dit dus niet op eigen initiatief te doen. Een school moet altijd neutraal blijven en mag geen partij kiezen.

Wat leg je vast in het echtscheidingsprotocol?

Neem in het echtscheidingsprotocol in elk geval op hoe de school informatie verschaft aan beide ouders en hoe het contact met beide ouders wordt vormgegeven. Verder kun je denken aan beleid over extra begeleiding voor de leerlingen in de klas of op school, omgaan met het signaleren van problemen bij de leerling en wanneer een zorgteam ingeschakeld wordt. Ook is het goed om erin te vermelden hoe de school ervoor zorgt dat de leerkrachten deskundig zijn in de omgang met gescheiden ouders en leerlingen.

Tips voor leerkracht & school

Als leerkracht heb je een unieke positie en kun je veel betekenen voor een kind in een scheidingssituatie. Je hebt zicht op de ontwikkeling van je leerling en bent vaak een belangrijke, veilige volwassene in het leven van een leerling. De negatieve gevolgen van een scheiding zijn niet allemaal te voorkomen. Zeker als leerkracht heb je hier beperkt invloed op. Je kunt niet alles oplossen, maar wel verzachten. Hieronder vind je tips voor leerkrachten en school voor het omgaan met leerlingen van gescheiden ouders:

1. Zorg dat je op de hoogte bent

Je betrokkenheid en steun beginnen bij het kennen van de feiten.Wees discreet als de scheiding recent gebeurd is en nog niet bekend is bij klasgenoten. Zorg dat je van alle leerlingen in je klas weet of ouders gescheiden zijn, ook al is de scheiding lang geleden. Zorg ook dat je weet bij wie je leerling woont en hoe de omgangsregeling geregeld is. Ook is het belangrijk om te weten of een vader of moeder een stiefouder of een biologische ouder is. Dit kan voor een kind een groot verschil maken.

2. Informeer beide ouders

Zorg dat je beide ouders op de hoogte houdt over de ontwikkeling en het gedrag van je leerling. Zorg daarbij dat brieven en uitnodigingen naar beide ouders worden verzonden. Deel ook je zorgen met ouders en meld extreem gedrag. Besef dat ouders ook in een lastige situatie zitten, waardoor ze tijdelijk misschien minder oog hebben voor problemen van hun kind. Probeer hier begrip voor te hebben en goed contact met ze te onderhouden. Bespreek het ook met de ouders als je denkt dat je leerling extra hulp kan gebruiken.

3. Blijf neutraal

Kies nooit partij voor één van de ouders. Blijf altijd neutraal en geef geen oordeel over de ouders. Zelfs niet als een ouder zich in jouw ogen heel negatief gedraagt. Dit is erg belangrijk in verband met de loyaliteit van een kind naar z’n beide ouders.

4. Bied een veilige vertrouwde plek

Zorg dat de school een veilige en vertrouwde plek voor het kind is. Dit is extra belangrijk voor kinderen van gescheiden ouders, omdat hun thuissituatie (tijdelijk) niet veilig of vertrouwd is. Houd vast aan de normale structuur en regels. Keur niet zomaar al het gedrag goed, maar blijf duidelijke grenzen stellen. Doe dit op een begripvolle, rustige manier.

5. Geef persoonlijke aandacht

Geef op een subtiele manier jouw leerling extra persoonlijke aandacht. Laat het kind weten dat jij weet wat er speelt en laat weten dat hij bij jou terecht kan als hij wil praten. Deze extra aandacht zit ‘m vaak in kleine gebaren, zoals een knipoog, extra schouderklopje of glimlach. Ook een extra praatje over iets anders dan de scheiding (bijvoorbeeld een favoriet spel, tv-programma of sport) kan heel fijn zijn voor een kind.

6. Praat met je leerling over de scheiding

Maak het onderwerp bespreekbaar, luister goed en laat weten dat je er bent. Lees hier verder voor meer tips: praten met een leerling over de scheiding. Dwing een kind niet om te praten over de scheiding, maar laat wel regelmatig weten dat hij bij je terecht kan als hij dat wil. Let hierbij ook op je eigen grenzen. Je bent geen kindercoach of therapeut. Het moet blijven bij een kort gesprekje af en toe. Als het kind behoefte heeft aan meer hulp, overleg dan met collega’s en de ouders.

7. Toon begrip

Toon begrip voor gevoelens en ook voor mindere prestaties, te laat komen en huiswerk dat niet op orde is. Je leerling gaat door een moeilijke periode. Wennen aan een nieuw huis, of huiswerk maken terwijl er ruzie is of je concentreren op schoolwerk als je je veel zorgen maakt, is erg lastig. Laat je leerling merken dat je begrijpt dat hij door een moeilijke periode gaat. Probeer je te verplaatsen in de situatie waarin het kind zich bevindt. In plaats van straf te geven of de leerling streng aan te spreken, kun je beter in gesprek gaan op een begripvolle manier en samen kijken wat kan helpen.

8. Blijf geloven in je leerling

Blijf in je leerling geloven, ook als de leerprestaties achteruit gaan. Tijdens of na een scheiding gaan de schoolprestaties vaak tijdelijk achteruit. Dit komt heel vaak voor en is logisch als je bedenkt hoeveel zorgen een leerling heeft. Ben je hiervan bewust en blijf in je leerling en z’n capaciteiten geloven. Spreek je vertrouwen uit. Bijles kan helpen om het niveau op school bij te benen, maar praten over de scheiding en de scheiding een plek geven is in deze situatie belangrijker.

9. Signaleer problemen

Houd de ontwikkeling, het gedrag en de voortgang van je leerling extra goed in de gaten. Als school heb je een unieke positie om problemen te signaleren. Zie je een duidelijke gedragsverandering bij je leerling? Of maak je je zorgen, bespreek dit dan met de ouders. Eventueel kun je eerst advies inwinnen bij collega’s of een zorgteam.

10. Maak scheiden bespreekbaar in de klas

Scheidingen komen vaak voor. Besteed hier aandacht aan in de klas, los van een specifieke leerling, die een scheiding meemaakt. Laat de kinderen kennismaken met verschillende gezinsvormen; praat met ze over gescheiden ouders, éénoudergezinnen, samengestelde gezinnen en gezinnen met twee moeders of twee vaders. Hiermee creëer je een sfeer van respect en begrip voor alle verschillende thuissituaties. Bekijk voor werkbladen en lesideeën de website Jonge Helden in de klas.

Praten met een leerling over de scheiding

Het kan voor een leerling enorm fijn zijn om met jou te praten over de scheiding. Het is niet altijd makkelijk om over een scheiding te praten, want het is een emotioneel beladen onderwerp. Daarom is het belangrijk dat jij als volwassene het initiatief neemt om te praten. Sommige leerlingen hebben helemaal geen behoefte om te praten, en dat is ook prima. Respecteer dit en dwing een kind nooit om te praten. Laat je leerling weten dat je er bent als het wel wil praten. Hieronder lees je tips over hoe je dit kunt aanpakken:

Plek en moment

Creëer een situatie waarin je even alleen met je leerling bent, zodat je leerling zich veilig voelt en geen rekening hoeft te houden met wat andere leerlingen of leerkrachten ervan zullen denken. Soms is praten makkelijker tijdens een wandelingetje of een spelletje. Sluit aan bij waar het kind over wil praten, het gaat over zijn beleving.

Stel open vragen

Stel zoveel mogelijk open vragen. Hierdoor wordt je leerling uitgenodigd om zelf te vertellen en kan jullie gesprekje gaan over wat voor je leerling belangrijk is. Voorbeeldvragen die je kunt stellen:

• Hoe is het nu geregeld?
• Hoe vaak zie je papa/mama?
• En hoe gaat het met je spullen?
• Hoe vind je dat?
• Wat kan nog beter?

Ook als de scheiding al langer geleden is, kan het voor een leerling fijn zijn om te praten over de scheiding. Gebruik dan deze vragen:

• Hoe lang geleden zijn je ouders gescheiden?
• Hoe was het voor je toen je het hoorde?
• Weet je ook de reden?
• Hoe is het nu bij je thuis?
• Wat is er veranderd voor je?
• Hoe gaat het met je vader/moeder/broertje/zusje?
• Zie je allebei je ouders nog?
• Kun je het goed vinden met allebei je ouders?
• Wat vind je vooral lastig? 
• Wat is er fijn of wat helpt?

Luister

Goed luisteren is het allerbelangrijkste en dat is niet zo makkelijk als het klinkt. Luister, zonder oordeel en zonder advies te geven. Het is erg verleidelijk om advies te geven, maar probeer dit niet te doen. Probeer vooral actief te luisteren, door te hummen, knikken, oogcontact te maken, vragen te stellen en erkenning te geven voor het verdriet en de ingewikkelde situatie.

Geef informatie

Als je goed luistert, merk je met welke thema’s en vragen je leerling bezig is. Heeft je leerling behoefte aan informatie of heeft hij verkeerde, negatieve gedachtes, geef dan informatie over de volgende onderwerpen:

• Leg uit dat er meer kinderen van gescheiden ouders zijn, dat hij of zij niet de enige is.
• Laat weten dat verdrietig zijn en huilen erbij hoort en niet gek is. Een scheiding is heel naar en ingrijpend. Je leerling mag dus heel verdrietig zijn.
• Vertel ook dat beide ouders na de scheiding even veel van hun kind blijven houden.
• Benadruk meerdere keren dat de scheiding nooit de schuld is van je leerling. Vaak voelen kinderen zich verantwoordelijk voor de scheiding, dus het is heel belangrijk om dit goed uit te leggen.

Houd je eigen grenzen in de gaten

Je bent de leerkracht, maar geen therapeut of hulpverlener. Een luisterend oor en steun geven is fijn voor een leerling. Maar let erop dat dit wel passend blijft binnen de rol als leerkracht. Verwijs op tijd door of bespreek je leerling met collega’s of het zorgteam.

In gesprek met gescheiden ouders

Een gesprek met gescheiden ouders kan heel ingewikkeld zijn. Ouders proberen je mee te trekken in hun conflict. Ze hopen dat je hun kant kiest, terwijl jij neutraal moet blijven. Anders komt de loyaliteit van het kind onder druk te staan. Hier volgen tips die helpen in een gesprek met ouders:

• Bespreek je zorgen over je leerling. Noem concreet wat je ziet in het gedrag van je leerling en leg uit waarom je je zorgen maakt. Doe dit vanuit een zorg voor het kind en niet vanuit verwijten naar de ouders.
• Stel het kind centraal. Beide ouders willen dat het goed gaat met hun kind. Dit is dus een gezamenlijk belang.
• Maak ruzies bespreekbaar, zonder te oordelen. Benoem concreet wat je ziet gebeuren en hoe dit voor je leerling is. Denk samen na over wat het kind kan helpen.
• Geef informatie. Ouders weten niet altijd hoeveel impact een ruzie of een bepaalde opmerking op een kind kan hebben. Vertel, zonder verwijten, dat ruzies en elkaar zwart maken erg heftig is voor kinderen en dat de loyaliteit in het geding komt. Verwijs ouders naar de website psychogoed.nl/scheiden met veel gratis informatie voor ouders over het helpen van je kind tijdens en na een scheiding.
• Geef erkenning aan ouders. Ouders zitten in een ontzettend moeilijke periode. Ze hebben zelf veel verdriet, angsten en zijn vaak erg gekwetst. Het is niet altijd even makkelijk om dan ook oog te houden voor de behoeften van je kind. Probeer hier begrip voor op te brengen.
• Blijf altijd meerzijdig partijdig. Kies nooit partij voor één van de ouders en benoem gemeenschappelijke zorgen en wensen.
• Blijf uit het conflict tussen ouders. Als ouders niet meer met elkaar praten, zorg dan dat jij als leerkracht niet de boodschapper wordt tussen de ouders. Ga ook niet bemiddelen in de scheiding, maar blijf je richten op de zorg rondom je leerling.
• Vraag een collega om hulp. Als je bijvoorbeeld een moeilijk gesprek verwacht, vraag dan of de intern begeleider of een collega erbij aanwezig kan zijn.

Het is voor een leerkracht en school niet altijd gemakkelijk om al deze tips over het omgaan met een leerling van gescheiden ouders toe te passen, maar als het lukt kun je een groot verschil maken in het leven van een kind!