Veel ouders proberen het wel eens: een stickerkaart, een beloning na drie keer iets goed doen, een puntensysteem… Soms werkt een beloningssysteem voor kinderen, maar vaak ook niet. Je kind haakt af, vergeet het, of raakt zelfs gefrustreerd.
Dat is heel begrijpelijk, want vaak werkt een beloningssysteem niet. Maar als je weet hoe je een beloningssysteem goed kan inzetten, dan kan het zeker veel opleveren. Soms kan het kan je kind helpen om positief gedrag aan te leren. Maar je moet dit dus wel op de juiste manier doen en goed weten wat je doet.
Waarom werkt een beloningssysteem voor kinderen vaak niet?
Met een beloningssysteem kun je je kind motiveren om bepaald gedrag aan te leren of te versterken. Het geeft richting, duidelijkheid en succeservaringen – iets waar kinderen (en ouders!) vaak behoefte aan hebben.
Maar een beloningssysteem voor kinderen richt zich alleen op zichtbaar gedrag. En gedrag is maar het topje van de ijsberg. Emoties, stress, ontwikkelingsfase, vermoeidheid, temperament – dat alles speelt óók mee. Als een kind bepaald gedrag laat zien omdat het ergens last van heeft, dan is belonen niet de oplossing.
Een beloningssysteem werkt niet als je de inzet terwijl je kind:
- overprikkeld is of te weinig slaap heeft;
- worstelt met grote emoties die nog niet gereguleerd kunnen worden;
- er een specifieke emotie achter het gedrag schuil gaat;
- vaardigheden nog niet beheerst (zoals plannen, om hulp vragen, of frustratie uitstellen).
Als je in deze gevallen wel een beloningssysteem voor kinderen inzet, dan leert je kind dat zijn/haar emoties en behoeftes er niet toe doen, maar dat het belangrijker is om je goed te gedragen.
In die gevallen is het beter om eerst te kijken naar de onderliggende oorzaak in plaats van het gedrag direct te willen veranderen. Daarnaast gaat een beloningssysteem vaak voorbij aan de intrinsieke motivatie van je kind. Je zet een beloningssysteem vaak in, omdat je jezelf stoort aan bepaald gedrag. Maar heeft je kind ook last van dit gedrag en wil hij/zij dit gedrag wel wel veranderen?
Wanneer kun je wel een beloningssysteem voor je kind inzetten?
Als er géén duidelijke emotionele of ontwikkelingsbarrières is en je kind ook zelf gemotiveerd is om iets te leren, dan kan een beloningssysteem wel goed helpen. Het helpt vooral bij het inslijpen van specifiek concreet gedrag. De externe beloning versterkt dan de intrinsieke motivatie van je kind.
Je kan een beloningssysteem voor kinderen bijvoorbeeld inzetten om:
- gewenst gedrag te versterken (zoals zelfstandig aankleden);
- gewoontes aan te leren (zoals tanden poetsen);
- gedrag leuker en luchtiger te maken (zoals rustig aan tafel blijven zitten).
7 tips voor een succesvol beloningssysteem voor kinderen
Wil je dat een beloningssysteem voor kinderen werkt? Dan is het belangrijk dat je kind het systeem begrijpt, het vertrouwen heeft dat het haalbaar is én zelf betrokken is. Deze tips helpen je op weg:
1. Focus op één gedrag tegelijk
Kies één concreet doelgedrag. Bijvoorbeeld: “elke ochtend zelf je kleren aantrekken.” Als je te veel doelen tegelijk kiest (bijvoorbeeld aankleden én ontbijten én schooltas pakken), raakt je kind het overzicht kwijt en daalt de motivatie.
2. Maak het zichtbaar
Kinderen houden van overzicht. Maak daarom een visuele beloningskaart of een simpel schema. Hang dit op een vaste plek – de koelkast, slaapkamer of in de gang. Zo wordt het een leuk, dagelijks moment om samen even naar te kijken.
🟡 Tip: Download hier deze gratis beloningskaart
3. Maak het positief en haalbaar
Schrijf het leerdoel zo concreet mogelijk op, en gebruik positieve taal. Dus liever: “Ik ga leren om rustig aan tafel te blijven zitten” dan “Ik ga niet meer van tafel weglopen.” Vermijd het woordje ‘niet’ – het brein van een kind snapt positieve instructies beter. Lees in het artikel Positief Omgaan met Kinderen waarom dit zo belangrijk is.
Zorg er daarnaast voor dat het doel haalbaar is. Je kind moet het snel kunnen leren, anders haken ze af. Is het te lastig, maak het dan een stapje eenvoudiger.
4. Laat je kind meedenken
Dit is heel belangrijk zodat het gedrag aansluit bij de intrinsieke motivatie van je kind. Kinderen die mogen meedenken zijn meer betrokken. Vraag naar de mening van je kind.
Stel bijvoorbeeld deze vragen:
- Wat wil jij leren?
- Waarom is dat handig voor jou? of Wat levert dat voor jou op?
- Wat zou een leuke beloning zijn?
Zo maak je het systeem iets van jullie samen en niet iets wat je ‘oplegt’. Je kind is zo echt gemotiveerd. Leg je kind goed uit wat jij denkt dat de voordelen zijn. Zorg dat je er beiden achter staat.
5. Beloon snel en voorspelbaar
Hoe sneller de beloning volgt op het gedrag, hoe sterker het effect. Stel het dus niet uit. Beloon het liefst dagelijks, en spreek af hoeveel stickers of krullen nodig zijn voor een beloning. Te lange trajecten werken demotiverend.
Kinderen willen weten: “Wat moet ik doen, en wat krijg ik ervoor?” Zorg dat dit heel duidelijk is.
6. Kies voor sociale beloningen
Je hoeft geen speelgoed te kopen, een duur uitje of meer schermtijd te beloven. Een sociale beloning werkt het best: samen een spelletje doen, extra voorleestijd, een dansje in de woonkamer of iets leuks samen ondernemen wat jullie niet vaak doen.
Kinderen willen vooral positieve aandacht. Geef dát als beloning.
7. Blijf positief en flexibel
Gaat het een dagje niet? Geen ramp. Focus op wat wél goed ging. Voorkom dat belonen stiekem straffen wordt (“Vandaag géén sticker, jammer hoor”). Houd het luchtig, blijf motiveren en zorg dat het leuk blijft voor jullie allebei.
Werkt het beloningssysteem niet meer? Pas het aan. Kinderen groeien en hun interesses veranderen.
Zorg dat het geen straffen wordt
Een beloningssysteem voor kinderen is geen wondermiddel en het vervangt nooit jouw liefdevolle aandacht of geduld. Maar het kan wél helpen bij het aanleren of inslijten van gewenst gedrag.
Blijf je altijd bewust van de beperkingen (het richt zich op gedrag, niet op emoties). En daarnaast is het belangrijk om ervoor te waken dat het geen straffen wordt. Want straffen is negatief voor de ontwikkeling van je kind. Ga dus geen kruisjes of stickers weghalen en leg de focus er niet op als iets niet lukt.
Zolang er geen achterliggende oorzaak is voor het gedrag en je kind ook intrinsiek gemotiveerd is om het gedrag aan te leren, kan een externe motivatie je kind helpen om van gedrag een gewoonte te maken. Dan is het een mooie aanvulling op positief opvoeden.
Meer positiviteit in huis?
Wil je leren hoe je niet alleen gedrag, maar ook sfeer, verbinding en rust in huis versterkt? In de online cursus Positief Gezin leer je op een praktische manier hoe je positief kunt opvoeden:
- grenzen stelt zonder strijd,
- omgaan met emoties van je kind,
- positieve aandacht geeft op de juiste momenten,
- én je eigen geduld terugvindt.
💬 “Ik vond de cursus heel praktisch en heel nuttig. Ik kon er direct mee aan de slag. En dat gaf rust in huis.”
– Margo, moeder van een dochter (4) en zoon (2)
👉 Lees hier meer ervaringen van andere ouders over de cursus Positief Gezin
Tot slot
Gebruik belonen met mate en zorg dat je in eerste instantie altijd aandacht en ruimte hebt voor de emoties en behoeftes van je kind. Kinderen hebben vooral behoefte aan verbinding, vertrouwen en positief voorbeeldgedrag. Met de juiste insteek kan een beloningssysteem voor kinderen een speels én krachtig hulpmiddel zijn om van bepaald gedrag een gewoonte te maken.
