Omgaan met teleurstellingen is voor een kind niet gemakkelijk. Een verloren spelletje, een afgelaste speelafspraak of een ‘nee’ als antwoord krijgen, kan leiden tot tranen, boosheid of een driftbui. Kinderen ervaren emoties intens en hebben nog niet geleerd hoe ze met tegenslagen om moeten gaan.
Toch is omgaan met teleurstellingen een belangrijke vaardigheid om te leren. Kinderen die leren hun emoties te reguleren, worden veerkrachtiger en zelfverzekerder. Ze ontdekken dat tegenslagen bij het leven horen en dat ze ermee om kunnen gaan. Maar hoe help je je kind hierbij? In dit artikel lees je waarom kinderen moeite hebben met teleurstellingen, wat de gevolgen zijn als ze deze vaardigheid niet leren en hoe jij je kind kunt begeleiden om beter met tegenslagen om te gaan.
Waarom hebben kinderen moeite met teleurstellingen?
Omgaan met teleurstellingen is voor een kind moeilijk, omdat hun emotionele vaardigheden en hun denkvermogen nog in ontwikkeling zijn. Kinderen leven in het moment en kunnen vaak niet overzien dat een teleurstelling tijdelijk is. Dit heeft verschillende oorzaken:
Normale ontwikkeling: kinderen zijn gericht op directe behoeftebevrediging
Jonge kinderen zijn van nature gericht op wat ze nu willen. Ze hebben nog weinig begrip van lange-termijngevolgen en kunnen moeilijk relativeren. Als een kind zich ergens op verheugd heeft en het gaat niet door, voelt dat voor hen alsof de wereld even instort.
Emotionele regulatie: het vermogen om gevoelens te sturen is nog in ontwikkeling
Het deel van de hersenen dat helpt bij het reguleren van emoties en impulsen, de prefrontale cortex, werkt bij jonge kinderen nog niet optimaal. Hierdoor hebben ze moeite om heftige gevoelens in toom te houden en reageren ze vaak impulsief op teleurstellingen. Ze hebben nog moeite met deze frustratie tolerantie.
Temperament: sommige kinderen zijn gevoeliger dan anderen
Niet elk kind reageert hetzelfde op tegenslagen. Sommige kinderen kunnen een tegenslag makkelijker accepteren, terwijl anderen er langer van streek door blijven. Dit heeft te maken met temperament en persoonlijkheid van je kind. Een gevoelig kind of temperamentvol kind zal heftiger reageren op een teleurstelling dan een kind met een flexibele aanleg.
Verwachtingen spelen een grote rol
Kinderen hebben vaak hoge verwachtingen en kunnen nog niet goed inschatten dat dingen anders kunnen lopen dan gehoopt. Hoe groter de verwachting, hoe groter de teleurstelling als iets niet doorgaat.
Gevolgen als je kind niet goed leert omgaan met teleurstellingen
Teleurstellingen horen bij het leven. Kinderen die niet leren hoe ze hiermee om moeten gaan, kunnen hier later last van krijgen.
Je wilt niks liever dan je kind blij zien, toch is het belangrijk dat je kind leert ervaren dat niet altijd alles loopt zoals hij/zij wilt. Op korte termijn zal je kind misschien boos en verdrietig worden, maar op lange termijn leert je kind waardevolle vaardigheden. Als je lastige situaties voor je kind wegneemt, dan mist je kind de kans om te leren hoe hij/zij met tegenslagen om kan gaan. Kinderen die geen ervaring opdoen met teleurstelling kunnen laster moeite krijgen met het verwerken van negatieve emoties. Dit kan zich uiten in:
- Moeite met frustratie: Je kind kan snel boos of verdrietig worden als iets niet gaat zoals verwacht.
- Problemen in sociale interacties: Een kind dat gewend is altijd zijn zin te krijgen, kan moeite hebben met samen spelen, delen of verliezen.
- Weinig doorzettingsvermogen: Zonder oefening in omgaan met tegenslag, kan een kind sneller opgeven als iets niet lukt.
- Een laag zelfbeeld: Als een kind niet leert dat fouten en tegenslagen normaal zijn, kan het denken dat het zelf niet goed genoeg is. Je kind gaat uitdagingen vermijden of wil geen nieuwe dingen proberen uit angst voor mislukking.
- Perfectionisme of faalangst: Sommige kinderen proberen teleurstellingen te voorkomen door alles perfect te willen doen. Dit kan leiden tot faalangst of stress, omdat ze bang zijn om fouten te maken.
Door je kind op jonge leeftijd te leren hoe het teleurstellingen kan verwerken, help je het om later beter om te gaan met de ups en downs van het leven. Hier lees je hoe je dat kunt doen.
5 tips: Omgaan met teleurstellingen kind
Als ouder wil je je kind beschermen tegen verdriet en frustratie. Toch is het dus juist belangrijk dat je kind ook leert hiermee om te gaan. Dit helpt bij de ontwikkeling van veerkracht en emotionele stabiliteit. Hieronder lees je hoe je je kind kunt begeleiden.
1. Neem niet alle lastige situaties weg
Het is verleidelijk om je kind te beschermen tegen teleurstellingen door problemen op te lossen of vervelende situaties te voorkomen. Maar als je dit steeds doet, leert je kind niet hoe het zelf met tegenslagen kan omgaan. Kleine teleurstellingen zijn waardevolle leermomenten. Door niet alles op te lossen, geef je je kind de kans om zelf veerkracht op te bouwen.
- Laat je kind zelf dingen proberen en fouten maken. Als bijvoorbeeld een speelgoedje kapot gaat, geef niet meteen een nieuwe.
- Stel grenzen. Leer je kind omgaan met door jouw gestelde grenzen. Hierdoor leert je kind dat niet altijd alles meteen gaat zoals hij/zij wilt.
- Moedig zelfstandigheid aan. Laat je kind zijn eigen schoenen aan doen, ook al gaat dit onhandig en duurt het langer.
- Los niet alles op. Als je kind niet in het groepje zit bij zijn/haar vriendje, stap niet meteen naar de juf, maar laat je kind ervaren dat hij/zij ook iets zonder zijn/haar beste vriendje kan.
- Niet alles is eerlijk. Als een broertje of zusje iets lekkers heeft gekregen op een feestje en je kind is hier verdrietig om, geef niet meteen ook iets anders lekkers.
- Stop met het oplossen van elke teleurstelling. Als je kind zijn knuffel vergeet mee te nemen, rij dan niet meteen terug, maar laat je kind ervaren dat hij/zij ook even zonder kan.
2. Erken en benoem de emoties van je kind
Als je kind zich teleurgesteld voelt, is het belangrijk dat die gevoelens erkend worden. Wanneer een kind het idee krijgt dat zijn/haar emoties er niet toe doen, kan dat juist leiden tot meer frustratie. Soms lijkt je kind gefrustreerd te zijn over iets kleins en dan krijg je de neiging om te zeggen: “Ach, zo erg is het toch niet?” of “Je hoeft toch niet zo boos te worden om zoiets”, maar dit soort opmerkingen helpen je kind niet om beter om te gaan met teleurstellingen. Lees hier wat je wel kunt zeggen.
Voorbeelden voor het benoemen en erkennen van emoties bij teleurstellingen:
- “Ik zie dat je verdrietig bent, omdat je niet bij je vriendje mag spelen. Dat is ook jammer.”
- “Ik snap dat je baalt dat je verloren hebt met het spel. Je had zo graag willen winnen.”
Door emoties te benoemen, leert je kind beter te begrijpen wat hij/zij voelt en kan je kind deze gevoelens beter verwerken.
3. Leer je kind omgaan met frustratie en tegenslag
Kinderen moeten ontdekken dat het normaal is om fouten te maken en dat tegenslagen erbij horen. Je kunt dit stimuleren door een groeimindset aan te moedigen. Dit betekent dat je je kind leert om te kijken naar wat hij/zij van een situatie kan leren, in plaats van te focussen op wat er fout ging.
- “Het is niet erg dat het nu niet gelukt is, je kunt het nog een keer proberen.”
- “Fouten maken hoort erbij, zo leer je nieuwe dingen!”
Geef je kind hierbij ook procesgerichte complimenten en voorkom resultaatgerichte complimenten. Wil je weten hoe je dit doet? Leer er alles over in de Masterclass Complimenten geven.
Een positieve houding helpt je kind om door te zetten, zelfs als iets niet meteen lukt.
4. Help je kind realistische verwachtingen te stellen
Soms zijn teleurstellingen extra pijnlijk, omdat kinderen onrealistische verwachtingen hebben. Praat vooraf met je kind over wat hij/zij kan verwachten en wat mogelijke opties of gevolgen van iets zijn. Zo help je je kind om de impact van een teleurstelling te verkleinen. Bijvoorbeeld:
- “Wat zullen we doen als de kinderboerderij dicht blijkt te zijn?“
- “Soms winnen we, soms verliezen we. Dat is normaal.”
- “Als plan A niet lukt, kunnen we kijken naar een plan B.”
5. Leer je kind probleemoplossend denken
Leer je kind denken in oplossingen. Hierdoor blijft hij/zij niet hangen in de teleurstelling. Let er wel op dat je dit pas doet, nadat je de emotie van je kind erkent hebt. Stel aan je kind vragen die helpen om verder te kijken en stimuleer je kind om zelf oplossingen te bedenken.
Vragen die je kunt stellen:
- “Ik snap dat dit niet leuk is. Wat zou je nu kunnen doen om je beter te voelen?”
- “Wat zou je de volgende keer anders kunnen doen?”
- “Wat kunnen we bedenken om deze situatie minder vervelend te maken?”
- “Heb je een ander leuk idee als het niet kan doorgaan?
Door je kind mee te laten denken over oplossingen, geef je hem/haar controle over de situatie en stimuleer je zelfstandigheid.
Praktische tips die je direct kunt toepassen
Wil je je kind helpen beter om te gaan met teleurstellingen? Hieronder vind je praktische tips die je meteen kunt gebruiken.
- Gebruik rollenspellen om te oefenen: Kinderen leren het beste door te doen. Speel samen situaties na waarin je kind met een teleurstelling te maken krijgt. Denk aan een spelletje verliezen of een plan dat onverwacht verandert. Laat je kind verschillende manieren proberen om ermee om te gaan en bespreek samen wat helpt.
- Geef zelf het goede voorbeeld: Kinderen kijken naar hoe jij als ouder met teleurstellingen omgaat. Als jij rustig blijft en benoemt hoe je je voelt, leert je kind dat emoties normaal zijn. Zeg bijvoorbeeld: “Jammer dat het regent en we niet naar de speeltuin kunnen, maar we bedenken iets anders leuks!”
- Gebruik een ‘teleurstellingspotje’: Maak samen met je kind een potje met briefjes waarop positieve manieren staan om met teleurstelling om te gaan. Denk aan: “Een diepe ademhaling nemen,” “Een knuffel vragen,” “Een andere leuke activiteit bedenken.” of een positieve gedachten zoals “Ik ben verdrietig en dat is oké”.
Teleurstellingen horen bij het leven. Hoe je kind hiermee omgaat, heeft veel invloed op zijn emotionele ontwikkeling, zelfvertrouwen en doorzettingsvermogen. Door je kind te helpen emoties te benoemen, realistische verwachtingen te stellen en probleemoplossend te denken, leert het stap voor stap beter om te gaan met tegenslagen.
Het is daarbij belangrijk om niet alle obstakels voor je kind uit de weg te ruimen. Laat het zelf ervaren dat teleurstellingen vervelend, maar ook leerzaam kunnen zijn. Elke keer dat je kind een teleurstelling ervaart en ermee leert omgaan, groeit de veerkracht van je kind. En dat is een les waar het een leven lang iets aan heeft!
Literatuurlijst
Lara de Bruijn & Rian Meddens (2012). Oplossingsgericht opvoeden. Doen en denken in mogelijkheden.
