Temperamentvol kind: kenmerken, kwaliteiten en 10 opvoedtips

Het opvoeden van een temperamentvol kind kan een hele uitdaging zijn. Je kind is dwars, eigenwijs, intens en heeft veel energie. Herken je dat? In dit artikel lees je wat de kenmerken van een temperamentvol kind zijn, en de kwaliteiten van deze kinderen. Want hoe lastig de opvoeding ook is, een temperamentvol kind heeft veel kwaliteiten. Hoe zorg je ervoor dat jouw kind meewerkt en dat deze mooie kwaliteiten tot bloei komen?

Inhoud
Wat is een temperamentvol kind?
Kenmerken van een temperamentvol kind
Kwaliteiten van een kind met een temperamentvol karakter
Opvoeding van temperamentvolle kinderen
10 Opvoedtips

Wat is een temperamentvol kind?

Veel ouders omschrijven hun temperamentvolle kind als eigenwijs, dwars en moeilijk. Maar wat is temperamentvol eigenlijk? In de psychologie wordt met temperament de verschillen in aanleg tussen kinderen bedoeld. Het gaat dan om de persoonlijkheidskenmerken die al jong zichtbaar zijn bij je kind, dus vanaf de baby- en peutertijd. Je kunt hierbij denken aan de mate van beweeglijkheid (activity level), de felheid waarmee je kind reageert op prikkels (intensiteit en sensitiviteit), hoe makkelijk je kind zich uit (introvert versus extravert) en hoe makkelijk je kind zich aanpast aan nieuwe situaties. Temperamentvolle kinderen zijn vaak beweeglijker, extraverter, reageren intenser op prikkels en hebben meer moeite om zich aan te passen aan nieuwe situaties. 

Kenmerken van een temperamentvol kind

Temperamentvol zijn, is een karaktereigenschap en dus geen diagnose of stoornis. Het woord temperamentvol wordt veel gebruikt, maar er is geen éénduidige definitie voor in de psychologie. Er zijn dan ook veel verschillende temperamentvolle kinderen. Het ene temperamentvolle kind is drukker dan de ander, de één is extraverter dan de ander. Het ene temperamentvolle kind is (hoog)gevoelig voor prikkels, terwijl de ander daar minder last van heeft. Ongeveer 10% van alle kinderen heeft een moeilijk temperament. Deze kinderen passen zich minder makkelijk aan, ze reageren intens en hebben meer conflicten met hun ouders, leeftijdsgenoten en leerkrachten. Over het algemeen genomen, komen de volgende kenmerken veel voor bij temperamentvolle kinderen: 

• Intens
  Ze reageren intens en met veel emoties op veranderingen, nieuwe situaties of als iets niet gaat zoals ze wilden of bedacht hadden.
• Vasthoudend
  Ze weten wat ze willen en houden hier aan vast. Als ze ergens voor gemotiveerd zijn, dan gaan ze er ook echt voor. 
• Zelfbepalend
  Ze willen graag zelf dingen bepalen en dingen op hun eigen manier doen. 
• Gevoelig
  Vaak zijn temperamentvolle kinderen gevoeliger voor prikkels dan andere kinderen. Herken je dit bij jouw kind? Neem dan een kijkje bij het werkboek Ik heb Voelsprieten! of het artikel Hooggevoelig kind: Kenmerken, test en opvoedtips.

Kwaliteiten van een kind met een temperamentvol karakter

Een kind met een temperamentvol karakter heeft vaak prachtige kwaliteiten. Het is niet altijd makkelijk om ermee om te gaan, voor jou of voor het kind zelf. Maar als dat wel lukt, heeft je kind juist die kwaliteiten, die in onze maatschappij heel belangrijk zijn. Een kind met een sterke wil weet vaak erg goed wat hij of zij wil. Hij laat zich minder beïnvloeden door anderen en is gemotiveerd om iets te bereiken. Vaak kan je kind ergens helemaal voor gaan. Ze kunnen zich goed uiten en laten van zichzelf horen.

Ook zijn temperamentvolle kinderen vaak creatief in het bedenken van oplossingen om hun doel te bereiken. Dit zijn nou juist eigenschappen waar veel volwassenen wel iets meer van willen hebben. Als je jouw kind goed begeleidt, komen deze kwaliteiten steeds beter tot uiting en blijven het de positieve kanten van jouw kind. Je kind heeft hiervan later, als het volwassen is, veel voordeel van.

Het opvoeden van een kind met een sterke wil is niet makkelijk. Je kind stelt je geduld op de proef en het kan flink knallen in huis. Het vraagt meer van jou als persoon en van je opvoedvaardigheden. Juist in de opvoeding moet je kind veel doen wat jij of andere volwassenen zeggen. Dit is voor temperamentvolle kinderen nou net heel lastig. Ze willen zelf bepalen en hebben moeite met grenzen en autoriteit. Nu houdt niemand ervan om gecommandeerd te worden, maar zeker een kind met een sterke wil vindt dit verschrikkelijk. Belangrijk is om te blijven beseffen dat jouw temperamentvolle kind niet moeilijk doet, omdat hij moeilijk wil doen. Hij heeft echt het gevoel dat hij niet serieus genomen wordt en reageert heftig. Veel kinderen vinden het zelf ook vervelend dat ze explosief reageren.

Je kind wil gehoord worden. Leef je in in je kind en bedenk wat je kind nodig heeft. Luister, geef je kind keuzes, eigen verantwoordelijkheid en zoek samen naar oplossingen. Hierdoor zal je kind minder explosief reageren en minder snel een driftbui krijgen. Uit onderzoek weten we dat kinderen met een moeilijk temperament zich beter ontwikkelen als ouders begripvol en tolerant zijn. Als het lukt om je kind goed te begeleiden, komen de mooie eigenschappen van je kind steeds meer tot hun recht!

Dit is een prachtige opmerking van een moeder met een temperamentvol kind:

10 opvoedtips voor temperamentvolle kinderen

1. Zie de kwaliteiten van je kind

Als je dagelijks strijd hebt met je kind, is het niet altijd makkelijk om de kwaliteiten van je kind te zien. Een sterke eigen wil, koppigheid of vastberadenheid kunnen lastig zijn bij het opvoeden, maar het zijn ook prachtige kwaliteiten. Deze kwaliteiten kunnen je temperamentvolle kind ver brengen in het leven!

Een kind met een temperamentvol karakter heeft vaak prachtige kwaliteiten. Het is niet altijd makkelijk om ermee om te gaan, voor jou of voor het kind zelf. Maar als dat wel lukt, heeft je kind juist kwaliteiten, die in onze maatschappij heel belangrijk zijn.

Rian Meddens – Orthopedagoog Generalist

2. Zorg voor duidelijke structuur en regels

Temperamentvolle kinderen hebben nog meer dan andere kinderen behoefte aan duidelijkheid. Ze willen weten waar ze aan toe zijn en vaste regels en structuur bieden veiligheid. Als iets volgens een vaste routine verloopt, dan weet je kind dit en daardoor zal er dagelijks minder strijd zijn. Je hoeft dan niet elke dag politie-agentje te spelen, maar je kunt elke keer de regel weer herhalen:
“De regel is dat we om 8 uur het licht uitdoen, als je opschiet hebben we nog tijd voor 2 boekjes” of
“In ons huis zorgen we altijd dat eerst het huiswerk af is voordat we gamen”. 

3. Luister naar de mening en ideeën van je kind

Een temperamentvol kind heeft vaak een sterke mening en veel ideeën. Luister hiernaar. Je kind zal er alles aan doen om te zorgen dat jij zijn mening hoort en begrijpt. Als je kind de kans krijgt om over zijn ideeën te vertellen en je neemt dit serieus door echt te luisteren, ontstaat er minder strijd en meer ruimte. Je kind zal zich beter begrepen voelen. Zo krijg je ook beter contact met je kind, waardoor hij of zij beter zal meewerken. 

4. Toon begrip

Veel temperamentvolle kinderen willen niets liever dan begrepen worden door jou. Als je respect toont, hoeven ze niet te strijden om gezien en gerespecteerd te worden. Probeer je in te leven in je kind. Begripvol zijn is één van de belangrijkste dingen bij het omgaan met temperamentvolle kinderen. Benoem de gevoelens van je kind en laat merken dat je hem begrijpt:
“Ik snap dat je dit zo graag wilt”
“Ik begrijp dat je boos bent dat het niet kan”
“Je wil zo graag…, dat je erg verdrietig bent dat het niet mag”.
Begripvol zijn wil niet zeggen dat je je kind z’n zin geeft, maar je hebt wel begrip voor zijn gevoelens. Hierdoor leert je kind z’n gevoelens te begrijpen en ermee om te gaan. 

5. Geef keuzes

Geef je kind keuzes binnen jouw kader. Temperamentvolle kinderen vinden het moeilijk als ze iets moeten van een ander. Iets opleggen roept vaak boosheid of een driftbui op. Stop dus met zeggen wat je kind moet en geef je kind de mogelijkheid om te kiezen tussen 2 keuzes die jij acceptabel vindt. Hierdoor heeft je kind het gevoel dat hij zelf kan bepalen. Bij kleine kinderen kan dit door hele simpele keuzes te geven:
“Doe je eerst je jas aan of eerst je schoenen?”
Oudere kinderen kun je mee laten denken over de oplossing. Benoem het probleem en wat er moet gebeuren, vertel dat je weet dat je kind het niet wil en vraag je kind om mee te denken over hoe jullie dit samen kunnen oplossen.
“Je wilt je tanden nu niet poetsen, dat snap ik, want het is niet echt leuk. Het moet toch gebeuren anders krijg je gaatjes. Hoe kunnen we dit oplossen?”

6. Rustig blijven en uitleg geven

Als een kind heftig reageert, roept dat ook een heftige en autoritaire reactie bij de ander op. Je kind krijgt dan reacties te horen, als:
“We doen het zo!”
“Ik wil dat je nu luistert!”, “‘Waarom? Daarom!’
‘Ik ben je moeder, dus je doet het nu”.
Vaak werken deze reacties averechts. Je kind zal nog bozer worden. Het helpt beter om rustig te blijven, even aan te sluiten en je kind uitleg te geven.
“Ik snap dat je dit graag wilt, helaas kan dit nu niet, omdat….….”.
Vertel daarna wanneer het wel mag of kan. 

7. Help je kind omgaan met teleurstellingen

Als iets anders gaat dan hij of zij dacht of had gepland, kan dit erg moeilijk zijn voor een temperamentvol kind. Ze zijn vaak vastberaden en weten precies wat ze willen. Als dit dan niet kan, is dat niet makkelijk. Probeer niet alles voor je kind te regelen, maar leer je kind al jong omgaan met teleurstellingen. Dit doe je door de teleurstelling te benoemen, het gevoel van je kind te erkennen en je kind te steunen. Als het gevoel gezakt is kun je je kind helpen bij het relativeren en het zoeken naar een oplossing.  

8. Leer je kind overleggen

Temperamentvolle kinderen vinden het soms moeilijk om samen te werken of om samen te spelen. Ze willen graag dat dingen gaan op hun manier en willen zich niet aanpassen. Leer je kind al jong dat het ook belangrijk is om naar anderen te luisteren en dat je je in het leven soms moet aanpassen. Veel temperamentvolle kinderen zijn goed in het vinden van creatieve oplossingen, laat je kind deze kwaliteit gebruiken. Leer ze hoe ze de ideeën van de ander mee kunnen nemen in hun idee, zodat het een gezamenlijk idee of compromis wordt. Als je kind dit steeds beter leert, heeft het als volwassene al de kwaliteiten van een goede leider!

9. Laat je kind zelf fouten maken

Vaak willen wij onze kinderen behoeden voor fouten. Maar kinderen, en zeker kinderen met een sterke wil, leren het beste door iets zelf te ervaren. Als je kind iets per se wil, laat je kind dan zelf ontdekken of het wel of niet kan. Verbied iets niet, maar stel vragen over hoe hij iets wil aanpakken, of hij al een idee heeft hoe het zal gaan en wat de gevolgen kunnen zijn. Stel deze vragen in plaats van het te verbieden of meteen te zeggen dat het niet kan of niet mag. Dit kan natuurlijk alleen bij dingen die veilig zijn en waardoor je kind zich niet ernstig in de problemen werkt. Geef je kind zoveel mogelijk de kans om zelf te ontdekken. 

Speelt jouw kind vaak wild of zoekt hij/zij gevaarlijke situaties op? Hoe kun je je kind hiermee laten omgaan? Lees de tips in het artikel: Gevaarlijk spel bij je kind. Wat kun je zeggen in plaats van ‘Voorzichtig!”

10. Geef je kind zoveel mogelijk verantwoordelijkheid

Boosheid

Heeft je kind last van zijn boosheid? Gun hem dan het werkboek Ik ben Relaxed voor het beter leren uiten van boze gevoelens. 

Gevoeligheid

Is jouw kind naast temperamentvol ook prikkelgevoelig? Gun je je kind dat hij of zij beter kan omgaan met gevoelens, prikkels en veranderingen? Download dan nu het werkboek Ik heb Voelsprieten!. Het werkboek staat vol met leuke oefeningen om samen met je kind te doen!
Of speel het leuke spel Voelkrachten met je kind om je kind te leren zijn prachtige gevoelige eigenschappen als kracht te zien en in te zetten in lastige situaties.