Grof taalgebruik bij kinderen: hoe kun je omgaan met schelden en grof taalgebruik?

Het kan even schrikken zijn als je kind ineens grove taal gebruikt. Je kind heeft het waarschijnlijk ergens opgepikt. Schelden of grof taalgebruik bij kinderen komt vaker voor dan je denkt. Misschien is het iets wat ze oppikken op school, van de televisie, of zelfs van jou.

Grof taalgebruik hoeft niet meteen een teken te zijn van een slechte opvoeding of gedragsproblemen. Het kan een manier zijn waarop je kind emoties uitdrukt of de grenzen verkent. Schelden en grof taalgebruik is iets waar vrijwel alle ouders vroeg of laat mee te maken krijgen. Maar hoe pak je dit nu slim aan zonder dat je de situatie erger maakt of je kind onbedoeld aanmoedigt om ermee door te gaan? In dit artikel bespreken we waarom kinderen grove taal gebruiken, hoe je effectief kunt reageren, en wat je kunt doen om het te voorkomen.

Waarom schelden kinderen of gebruiken ze grove taal?

Kinderen gebruiken grove taal om verschillende redenen. Peuters en kleuters hebben vaak geen idee wat ze zeggen. Ze horen een nieuw woord, zien dat het een reactie oproept, en proberen het dan zelf uit. Het voelt spannend, interessant en soms zelfs stoer. Voor hen is het gewoon een deel van het leerproces waarbij ze de wereld om zich heen verkennen. Welke reactie roept het op bij de ander? Zo experimenteren kinderen ook met grenzen.

Ook kan schelden een manier zijn om frustratie of boosheid te uiten. Sommige kinderen kunnen hun gevoelens nog niet goed onder woorden brengen, zeker niet als ze overspoeld zijn door emoties, en dan is schelden een manier om zich te uiten. Uit onderzoek blijkt dat schelden ook een positieve invloed kan hebben op mensen. Het kan zorgen voor bijvoorbeeld pijnverlichting; door te vloeken kan je beter omgaan met pijn en stress (Stephens, Atkins & Kingston, 2009). 

Voor oudere kinderen kan schelden een manier zijn om hun onafhankelijkheid te testen of indruk te maken op leeftijdsgenoten. Ze willen zien hoever ze kunnen gaan. Soms imiteren ze gewoon wat ze horen van anderen, zoals vrienden of in de media. Het is daarom goed om te bedenken waar jouw kind deze woorden mogelijk heeft opgepikt.

Hoe reageer je effectief op schelden of grof taalgebruik bij kinderen?

Het is verleidelijk om meteen te reageren. Misschien word je boos of schaam je je als het in het openbaar gebeurt. Door fel te reageren of boos te worden, geef je juist extra aandacht aan het gedrag. Dit kan het schelden juist verergeren. 

Het werkt beter om rustig te blijven en je kind te laten weten dat het taalgebruik niet acceptabel is. Leg rustig uit waarom bepaalde woorden kwetsend kunnen zijn. Zeg bijvoorbeeld:
“Dat woord gebruik je niet, het kan anderen pijn doen of verdrietig maken.” 

Vraag jezelf ook af, hoe erg is het eigenlijk? Is het echt een probleem of ben jij vooral bang dat je kind dit ook een keer in het openbaar gaat zeggen? Of voelt het voor jou alsof het je niet gelukt is je kind netjes op te voeden?
Voor jonge kinderen, peuters en kleuters, werkt het vaak goed om er juist niet te veel op te reageren of het soms helemaal te negeren. Zeker als je eerder al uitleg hebt gegeven. Meer aandacht ervoor, zorgt dat het schelden soms juist toeneemt. 

Probeer er bij wat oudere kinderen ook achter te komen wat de achterliggende emotie is. Was je kind boos, gefrustreerd, voelde hij of zij zich gekwetst, wil hij/zij erbij horen, of heeft je kind behoefte aan jouw aandacht? Door over deze gevoelens te praten, help je je kind zijn emoties te begrijpen en op een passende manier te uiten. Ook kun jij dan reageren op de onderliggende behoefte en je kind alternatieven aanleren in plaats van het schelden.

Positief opvoeden bij grof taalgebruik bij kinderen

Positief opvoeden betekent dat je focus ligt op het gedrag dat je wél wilt zien. Dit geldt ook bij grof taalgebruik. Als je kind zich netjes uitdrukt in een situatie waarin het eerder had kunnen schelden, prijs dit dan. Zeg bijvoorbeeld: “Ik vind het knap hoe je rustig bleef toen je boos was. Zo kon ik je beter helpen.” Op deze manier versterk je het gewenste gedrag. Benoem ook welk gedrag je wel wenst te zien. Dus in plaats van “Niet schelden”, zeg je “Zeg maar stop tegen je zusje”. 

Wat kun je doen om grof taalgebruik bij kinderen te voorkomen?

Ten eerste is het belangrijk om te beseffen dat je grof taalgebruik niet helemaal kunt voorkomen. Het is onderdeel van een normale en gezonde ontwikkeling voor kinderen om hiermee te experimenteren. Toch kun je er wel voor zorgen dat het schelden niet erger wordt en voorkomen dat het grove taalgebruik uit de hand loopt. 

1. Geef het goede voorbeeld

Als jij vaak scheldt, is de kans groot dat je kind dit gedrag overneemt. Geef als ouder het goede voorbeeld. Als je zelf vaak scheldt en je wilt niet dat je kind gaat schelden, dan begint het met het veranderen van je eigen gedrag. Kinderen imiteren tenslotte veel van wat ze bij jou zien en horen. Probeer vooral in stressvolle situaties bewust om te gaan met je taalgebruik. En als je toch een keer een scheldwoord laat vallen, erken dit dan. Zeg bijvoorbeeld: “Sorry, dat had ik niet moeten zeggen. Dat is geen net woord.”

2. Bied alternatieven

Leer je kind hoe ze hun frustraties en emoties op een andere manier kunnen uiten. In plaats van te schelden als ze boos zijn, kunnen ze bijvoorbeeld een diepe ademhalingsoefening doen of iets positiefs zeggen. Dit kost tijd, maar door het regelmatig te oefenen zal je kind deze alternatieven steeds beter kunnen toepassen. Uit onderzoek blijkt dat schelden verlichting kan geven bij frustratie, stress en pijn. Leer je kind woorden die jij acceptabel vindt, zoals “chips” of “potverdorie”. 

3. Praat over emoties

Veel kinderen weten niet altijd hoe ze hun emoties en gevoelens kunnen uiten, waardoor ze soms schelden of grove taal gebruiken. Praat met je kind over zijn/haar gevoelens en geef hem of haar woorden voor die emoties. Dit helpt kinderen om hun frustraties op een meer constructieve manier te uiten. Lees hier hoe je je kind kunt leren omgaan met emoties. 

4. Vermijd negatieve invloeden

Vanaf het moment dat kinderen naar school gaan, wordt hun wereld groter en komen ze in aanraking met meer grove taal. Dit pikken ze op op het schoolplein, dus helemaal voorkomen kun je het niet. Wel kun je erop letten naar welke programma’s, films, vlogs of games je kind kijkt. In veel media wordt grove taal gebruikt, wat kinderen snel overnemen zonder dat ze soms volledig begrijpen wat het betekent. Kijk met je kind mee en leg uit waarom bepaalde woorden in die context misschien worden gebruikt, maar waarom dat niet betekent dat het oké is om die woorden zelf te gebruiken.

5. Geef duidelijke grenzen aan

Kinderen hebben behoefte aan duidelijke regels. Zorg ervoor dat je als ouder consistent bent in je aanpak van grof taalgebruik. Maak je verwachtingen helder. Je kunt bijvoorbeeld zeggen: “Bij ons thuis gebruiken we respectvolle woorden, zelfs als we boos zijn.” Herinner je kind aan deze regel wanneer het misgaat, maar geef vooral complimenten als ze zich eraan houden.

7. Gebruik humor

Soms kan humor een krachtige manier zijn om spanning te verminderen en grof taalgebruik aan te pakken. Als je kind een scheldwoord zegt, kun je reageren met een grappige, maar duidelijke opmerking. Dit laat zien dat je het gedrag niet tolereert, zonder dat je boos hoeft te worden. Humor kan helpen om het gesprek luchtiger te maken en de negatieve lading van het scheldwoord te verminderen.

Wat als je kind blijft schelden en het grof taalgebruik aan blijft houden?

Soms helpt een kalme en positieve aanpak niet meteen. Blijft je kind schelden, ondanks de tips hierboven om het schelden te voorkomen? Lees dan de tips hieronder. 

Vieze woorden-5 minuten
Is je kind nog jong en is het schelden relatief onschuldig, zoals plas- en poeppraatjes bij peuters en kleuters? Las dan een ‘scheld-5 minuten’ in. Spreek met je kind af dat hij/zij 5 minuten alle vieze woorden mag zeggen en dat dit dan de rest van de dag niet meer mag. Doe zelf ook mee, vaak is dit heel grappig en hebben kinderen veel plezier. De rest van de dag herinner je je kind vriendelijk aan de afspraak. Zo leert je kind de hele dag om deze woorden niet te gebruiken. Na een paar dagen zal je merken dat het automatisme van het gebruik van scheldwoorden al snel afneemt.

Praat met je kind
Probeer erachter te komen waarom je kind blijft schelden. Stel open vragen zoals: “Hoe komt het dat je dat woord gebruikt?”, “Zit je iets dwars?” of “Voel je je boos of gefrustreerd over iets?” Door goed te luisteren, krijg je misschien meer inzicht in wat er speelt en kun je je kind leren zijn gevoelens anders te uiten. Soms heeft een kind het gevoel dat het niet wordt gehoord, en kan grof taalgebruik een manier zijn om te laten merken dat het niet goed met hem of haar gaat. 

Geef het tijd
Pas bovenstaande tips toe en geef het tijd. Check nog eens of je wel echt positief reageert en het positieve gedrag bekrachtigt in plaats van alleen het schelden begrenst.
Besef dat schelden onderdeel is van de normale ontwikkeling en wees niet te streng voor jezelf en je kind. Vraag jezelf af of het wel echt zo erg is, of dat het past bij de leeftijd van je kind.

Betrek de school
Als je merkt dat het grove taalgebruik vooral op school voorkomt en bovenstaande tips onvoldoende werken, kan het goed zijn om samen te werken met de leerkracht. Scholen hebben vaak regels en programma’s om respectvol gedrag te stimuleren. Samen met de leerkracht kun je kijken hoe je kind in beide omgevingen consistent ondersteund kan worden.

Overweeg hulp
Als grof taalgebruik samenhangt met agressief gedrag of andere problemen, kan het nuttig zijn om een gesprek aan te gaan met een kindercoach, orthopedagoog of kinderpsycholoog. Zij kunnen je helpen om dieper te kijken naar de oorzaak van het gedrag en je strategieën aanreiken om dit aan te pakken.

Grof taalgebruik bij kinderen hoort meestal bij de normale ontwikkeling. Het is een manier om grenzen te testen en emoties te uiten. Het belangrijkste is om rustig te blijven en je kind te helpen op een positieve manier met emoties om te gaan. Geef alternatieven, wees een goed rolmodel en onthoud dat kinderen veel leren door wat ze zien. Uiteindelijk gaat het erom dat je kind leert respectvol te communiceren, zelfs in moeilijke situaties. Met geduld en de juiste aanpak kan het grof taalgebruik uiteindelijk afnemen.

Bronnen bij dit artikel