Heeft jouw kind veel stress? Dan is je kind niet de enige. Steeds meer kinderen krijgen al op jonge leeftijd last van stress. Langdurige stress is slecht voor een kind. Het heeft veel nare gevolgen, zoals meer kans op depressies en lichamelijke ziektes als je kind volwassen is. Daarom is het belangrijk dat je de signalen van stress herkent bij je kind. En dat je weet hoe je je kind kunt leren omgaan met stressvolle situaties.
Stress bij kinderen
Stress hoort bij het leven. Elk kind is zo af en toe gestresst en dat is ook helemaal niet erg. Bij een stressvolle situatie maakt je lichaam hormonen aan, zoals adrenaline en cortisol. Deze hormonen helpen je kind om een grote inspanning te leveren, bijvoorbeeld een goede sportprestatie of ze zorgen ervoor dat je kind extra scherp is tijdens een toets of presentatie. Stress is dus eigenlijk heel positief.
Stress is pas negatief als je kind te lang onder veel stress staat. Hoe langer je kind stress ervaart, hoe langer het duurt voordat hij zich weer kan ontspannen. Als je kind te lang onder stress staat, heeft z’n lichaam veel moeite om te ontspannen. En dan kan je kind veel last krijgen van de stress.
Signalen van stress bij kinderen
De signalen van stress bij kinderen zijn niet altijd even makkelijk te herkennen. Stress uit zich bij kinderen in hun gedrag. Je kind zal niet snel naar je toekomen en zeggen: “Hé mama, ik voel me zo gestresst, kun je me helpen?”. Kinderen hebben hulp nodig bij het herkennen en onder woorden brengen van hun gevoelens. Zelfs voor een volwassene is dit vaak nog moeilijk.
Wat wij kunnen zien als ‘moeilijk’ of ‘vervelend’ gedrag is vaak een signaal van stress. Bijvoorbeeld als je kind boos of geïrriteerd is, of agressief. Eigenlijk zijn dit signalen dat je kind jouw hulp nodig heeft.
Maar ook gedrag zoals somber zijn, zich terugtrekken of huilerig zijn kunnen signalen van stress zijn. Lichamelijke klachten (zoals hoofdpijn, buikpijn en/of misselijkheid), slaapproblemen en vermoeidheid zijn ook belangrijke signalen.
Kinderen hebben nog hulp nodig bij het herkennen en onder woorden brengen van hun gevoelens. Wat wij kunnen zien als ‘moeilijk’ of ‘vervelend’ gedrag kan een signaal van stress zijn.
Rian Meddens – Orthopedagoog Generalist
Oorzaken van stress voor een kind
Een kind kan stress krijgen van veel verschillende situaties. Stress is vaak een heel natuurlijke reactie op een ingrijpende gebeurtenis. Zoals een scheiding van de ouders, of het verlies van een broertje, zusje of een ouder. Maar ook minder heftige gebeurtenissen kunnen veel stress opleveren, zoals een verhuizing, een nieuwe leerkracht of spanningen thuis.
Thuis is meestal een plek waar een kind tot rust komt, zich fijn voelt en waar hij zich kan ontladen. Problemen thuis kunnen daarom voor veel stress zorgen bij kinderen. Denk bijvoorbeeld aan geldzorgen, de komst van een broertje of zusje, relatieproblemen van ouders of ziekte van een gezinslid.
Een kind kan ook veel stress krijgen door school. Bijvoorbeeld door faalangst bij je kind, leerproblemen of hoge eisen die aan je kind gesteld worden. Ook pesten, plagen, ruzie met vriendjes of het hebben van weinig vriendjes kunnen stress opleveren voor een kind.
In onze maatschappij krijgen kinderen steeds vaker last van stress door de prestatiedruk en door de overvloed aan prikkels en informatie die elke dag op ze afkomt.
Ook onbekende situaties, veranderingen of ingrijpende gebeurtenissen, zoals een verhuizing, scheiding, natuurrampen of vakanties kunnen stress opleveren. Ook drukke periodes zoals sinterklaas, kerst, einde van het schooljaar of verjaardagen kunnen voor sommige kinderen extra stress opleveren.
Gevolgen van stress
De gevolgen van langdurige (oftewel chronische) stress zijn groot. Uit onderzoek blijkt dat chronische stress bij een kind schade kan veroorzaken aan de hersenen en andere organen. Kinderen die chronische stress hadden tijdens hun jeugd, hebben als volwassene meer kans op psychische en lichamelijke ziekten, zoals depressie, verslaving, obesitas, diabetes, hart- en vaatziekten en darmproblemen.
Toch wil dat niet zeggen dat alle stress slecht is voor een kind. Sterker nog: als een kind nooit in een stressvolle situatie komt, kan hij of zij ook niet leren omgaan met stress. Kinderen hebben juist uitdagingen nodig om zich te kunnen ontwikkelen. Daar horen frustraties en tegenslagen ook bij. Als je kind al jong hulp krijgt om hiermee om te gaan, zal hij of zij steeds beter leren omgaan met stressvolle situaties.
8 tips: omgaan met stress
1. Slaap en rust
Zorg dat je kind voldoende rust krijgt. Slaap heeft veel invloed op de stemming van je kind. Door weinig slaap wordt je kind prikkelbaarder en kan hij of zij minder goed omgaan met tegenslagen en stressvolle situaties. Zorg dus voor genoeg slaap- en rustmomenten. Zorg ook dat de dag- en weekplanning niet te vol is. Je kind heeft behoefte aan rustmomenten, waarin hij lekker kan spelen, ontspannen en opladen.
Is je kind erg gevoelig voor stress en prikkels van buitenaf? Gun je kind het werkboek “Ik heb voelsprieten”. Hiermee leert je kind rust nemen, omgaan met gevoelens en ontspannen.
2. Positieve band met je kind
Laat je kind genoeg tijd met jou doorbrengen. Kinderen die deze qualitytime niet krijgen, ervaren over het algemeen meer stress. Het hebben van een fijne band met je ouders voorkomt dat stress doorslaat in chronische stress. Doe dus leuke dingen samen en zorg op een dag voor kleine, korte momentjes van positief contact met je kind.
3. Structuur en niet te veel nieuws
Zorg voor een vaste structuur, duidelijke regels en grenzen, zodat je kind weet waar hij aan toe is. Dit zorgt voor veiligheid. Let erop dat je kind niet te veel nieuwe dingen tegelijkertijd heeft. Start bijvoorbeeld niet op een nieuwe school als je kind ook net een broertje of zusje krijgt. Probeer een grote verandering goed voor te bereiden en uit te leggen.
4. Helpen in plaats van straffen
Kinderen laten in hun gedrag zien dat ze gestrest zijn, en vaak ook door negatief gedrag. Bijvoorbeeld door nagelbijten, niet luisteren, slaan of schreeuwen. Help je kind in plaats van z’n gedrag te bestraffen. Je kind heeft hulp nodig. Dit betekent overigens niet dat je agressief gedrag moet goedkeuren. Integendeel, stel wel grenzen, maar doe dit op een rustige, positieve manier. Lees hier meer over in het artikel “Grenzen stellen op een positieve manier”.
5. Praten & luisteren
Zie je dat je kind last heeft van stress? Ga dan eens in gesprek met je kind. Luister goed (zonder meteen oplossingen aan te dragen) en neem je kind serieus. Probeer samen te achterhalen wat kan helpen om minder stress te ervaren. Wanneer voelt je kind zich fijn en ontspannen? Wat helpt daarbij? Wat kunnen jij en de juf of meester doen om je kind te helpen?
Gebruik deze oplossingsgerichte vragen in het gesprek met je kind.
6. Omgaan met emoties
Omgaan met stress wordt makkelijker als je je emoties kunt herkennen en kunt uiten. Voor kinderen is dit nog veel te moeilijk, dus help je kind hierbij. Benoem de emoties van je kind en erken zijn of haar gevoelens. Je kind leert dan z’n eigen ‘stresssignalen’ te herkennen, ze te uiten en hulp te vragen als dit nodig is.
7. Ontspanning en bewegen
Om stress te ontladen helpt het om leuke dingen te doen en om fysiek bezig te zijn. Zorg dat er genoeg tijd overblijft voor je kind om lekker te spelen. Laat je kind buiten spelen, sporten en andere dingen doen waar hij veel plezier in heeft.
8. Wat is jouw rol?
Denk eens na over jouw eigen aandeel. Leg je te veel druk op je kind? Verwacht je te veel? Of bescherm je je kind juist te veel? En hoe ga jij zelf met stress om? Wat doe jij wat je kind helpt om te ontspannen? Wat doe je wat helpt om je kind minder stress te laten ervaren?
Probeer niet te veel druk op je kind te leggen, maar let er tegelijkertijd ook op dat je je kind niet te veel beschermt. Een kind moet wel de mogelijkheid krijgen om te leren omgaan met frustraties en stressvolle situaties. Anders krijgt je kind niet de kans om ermee te leren omgaan. En kinderen leren veel van het voorbeeld dat ze van jou krijgen. Wat doe jij zelf als je onder stress staat? Is dit een manier van omgaan met stress die je aan je kind wilt meegeven?
Als je vermoedt dat jouw kind onder veel stress staat, pas dan deze tips toe en merk dat je kind er steeds beter mee kan omgaan. Ieder kind en elke situatie is weer anders, dus bekijk welke tip goed bij jullie past en probeer dit uit. Ook als je kind geen last heeft van stress, kunnen deze tips helpen om je kind te leren omgaan met stress in de toekomst!
Is je kind erg gevoelig voor stress en prikkels van buitenaf? Gun je kind het werkboek “ik heb voelsprieten”. Hiermee leert je kind rust nemen, omgaan met gevoelens en ontspannen. Op deze manier help je je kind omgaan met stress.
Bronnen bij dit artikel
