Jaloezie bij kinderen: 7 praktische tips voor ouders

Kinderen zijn van nature gevoelig voor de verschillen in aandacht, spullen of liefde die ze krijgen. Het ene kind lijkt er nauwelijks last van te hebben, terwijl het andere kind meteen jaloers wordt als jij je partner een knuffel geeft of als een broertje een cadeautje krijgt. Is jouw kind jaloers? Het hoort bij de ontwikkeling en is eigenlijk heel normaal. Jaloezie laat zien dat je kind iets belangrijk vindt: de band met jou, erkenning of erbij horen.

Toch kan jaloezie voor veel spanning zorgen in huis. Bijvoorbeeld als je kinderen constant ruziën om aandacht of speelgoed, of als je oudste ineens boos doet sinds er een baby bij gekomen is. In dit artikel lees je wat jaloezie precies is, welke factoren meespelen en hoe je als ouder het beste kunt omgaan met een jaloers kind. Ook krijg je 7 praktische tips die je meteen kunt uitproberen.

Wat is jaloezie bij kinderen?

Jaloezie is een emotie die zich vaak voordoet als kinderen het gevoel hebben dat iemand anders iets krijgt wat zij missen. Dat kan gaan om aandacht, liefde, spullen of waardering. Bij een jaloers kind denken veel ouders meteen aan driftbuien of ruzies, maar in de kern is jaloezie een signaal van behoefte van je kind: “Ik wil ook gezien of gehoord worden.”

Psychologisch gezien bestaat jaloezie uit een mix van emoties. Er zit angst in (bang om iets kwijt te raken), verdriet (het gevoel tekort te komen) en vaak ook boosheid (omdat het oneerlijk voelt). Voor jonge kinderen zijn dit nog grote gevoelens die moeilijk te verwoorden zijn. Daarom uit jaloezie bij kinderen zich vaak in negatief gedrag: driftbuien, claimen, huilen, boos worden of juist terugtrekken.

Belangrijk om te weten, is dat de emotie jaloezie past bij de normale ontwikkeling van een kind. Net zoals kinderen leren lopen en praten, leren ze ook omgaan met complexe emoties. Een jaloers kind is dus niet lastig of verwend, maar is aan het leren om sociale relaties te begrijpen. Onderzoek laat zien dat jaloezie bij kinderen zelfs een functie heeft: het helpt kinderen om te ontdekken hoe belangrijk iemand of iets voor hen is, en hoe ze daar hun plek in kunnen vinden (Hart & Behrens, 2013).

Een peuter die bijvoorbeeld boos wordt als zijn moeder de baby voedt, geeft aan dat hij of zij de nabijheid van mama nodig heeft. Een schoolkind dat jaloers kijkt naar een klasgenoot die een compliment krijgt, laat zien dat erkenning belangrijk voor hem of haar is. In beide gevallen gaat het om een gezonde emotie, die met de juiste begeleiding bijdraagt aan sociale en emotionele groei.

Soorten jaloezie bij kinderen

Er zijn verschillende soorten jaloezie bij kinderen. Sommige kinderen zijn vooral jaloers op hun broertje of zusje, maar jaloezie komt in veel meer situaties voor. Hieronder lees je de meest voorkomende vormen van jaloezie bij kinderen.

Jaloezie tussen broers en zussen

Dit is een veelvoorkomende vorm van jaloezie bij kinderen. Veel broertjes en zusjes vinden het lastig om de aandacht van hun ouders te delen. Je kind kan jaloers worden als de ander meer mag, iets beter lijkt te kunnen of meer aandacht krijgt van ouders, bijvoorbeeld door complimentjes. Dit is een normale bron van rivaliteit tussen broers en zussen, maar het kan in een gezin voor veel ruzie tussen de kinderen zorgen.

Jaloezie bij de geboorte van een nieuw broertje of zusje

Wanneer er een baby bij komt, voelt een ouder kind zich vaak buitengesloten. Waarom willen papa en mama een nieuw exemplaar? Ben ik niet goed genoeg? De baby krijgt veel zorg en aandacht van de ouders, waardoor een kind het gevoel kan krijgen dat hij of zij niet belangrijk is. Dat roept natuurlijk jaloerse gevoelens op. Dit kan zich uiten in terugvalgedrag (weer in bed plassen, meer huilen) of in boosheid richting de ouders of richting de baby. Veel jonge kinderen doen in de maanden na de geboorte van een broertje of zusje ook uitspraken zoals: “Ik wou dat de baby nooit geboren was”, of “Ik wil dat de baby weer weg gaat.”

Jaloezie op de liefde tussen ouders

Dan zijn er ook kinderen die moeite hebben om papa en mama met elkaar te zien knuffelen of om ze samen tijd te laten doorbrengen. Herken je dit bij jouw kind? Je kind heeft dan het gevoel dat er minder ruimte is voor hem of haar, of dat hij of zij minder belangrijk is dan de andere ouder. Je jaloerse kind kan claimend gedrag laten zien, bijvoorbeeld door ertussen te kruipen of aandacht op te eisen.

Jaloezie naar de nieuwe partner

Jaloezie naar een nieuwe partner komt ook vaak voor. Je kind is gewend al jouw aandacht te krijgen en ineens moet hij of zij jouw aandacht delen. Ook nu heeft je kind het gevoel dat er minder ruimte is voor hem of haar en dat hij of zij minder belangrijk voor je is. Je kind kan negatief gedrag gaan vertonen richting de nieuwe partner of jou gaan claimen.

Jaloezie richting vriendjes of klasgenoten

Kinderen in de basisschoolleeftijd vergelijken zichzelf met hun leeftijdsgenoten. Een kind kan jaloers worden op het nieuwe speelgoed van een vriendje, de sportprestaties van een klasgenoot of een vriendschap waar hij of zij buiten valt. Jaloezie bij kinderen speelt dus niet alleen in het gezin, maar ook op school en in de sociale omgeving van je kind.

Factoren die meespelen bij jaloezie bij kinderen

Niet ieder jaloers kind reageert op dezelfde manier. Jaloezie bij kinderen is namelijk afhankelijk van meerdere factoren, zoals leeftijd, temperament, de gezinssituatie en eerdere ervaringen.

Temperament

Ieder kind reageert anders. Hoe sterk een kind jaloers reageert, hangt af van de aanleg van je kind. Gevoelige of temperamentvolle kinderen ervaren emoties vaak intenser. Deze kinderen hebben vaak meer ondersteuning nodig om gevoelens te reguleren. Rustigere kinderen laten ook jaloezie zien, maar doen dat soms minder zichtbaar, bijvoorbeeld door zich terug te trekken of stil te worden.

Leeftijd

De manier waarop kinderen jaloezie ervaren en uiten, verandert met de leeftijd. Een peuter van drie kan nog niet goed onder woorden brengen wat hij voelt en reageert sneller met huilen, driftbuien of agressief gedrag.

Oudere kinderen zijn beter in staat om hun emoties te begrijpen en te reguleren. Maar bij schoolkinderen wordt jaloezie complexer: ze vergelijken zichzelf meer met leeftijdsgenoten en kunnen jaloers worden op prestaties of vriendschappen. Naarmate kinderen ouder worden, leren ze hun gevoelens beter herkennen en benoemen, waardoor de jaloezie bij kinderen subtieler zichtbaar wordt.

Hechting

De kwaliteit van de hechtingsrelatie met jou als ouder of de verzorger van je kind speelt een belangrijke rol. Kinderen die zich veilig gehecht voelen, ervaren meer vertrouwen. Ze voelen zich geliefd, ook als ze tijdelijk minder aandacht krijgen doordat de aandacht even naar een ander gaat.
Bij onveilige hechting is de basis minder stabiel en kan jaloezie intenser of hardnekkiger zijn, omdat een kind bang is om de ouder echt kwijt te raken. In dat geval is het voor ouders extra belangrijk om hun kind bevestiging te geven, liefde te laten voelen en nabijheid te bieden, juist als het kind jaloers is.

De gezinssituatie

Hoe de aandacht en zorg verdeeld worden in een gezin speelt ook een grote rol. Bij meerdere kinderen kan jaloezie ontstaan wanneer één kind het gevoel heeft dat de ander meer aandacht krijgt. Ook veranderingen in het gezin, zoals een nieuwe baby, een verhuizing of een scheiding, kunnen jaloerse gevoelens versterken. Als je als ouder bewust momenten van exclusieve aandacht inbouwt voor alle kinderen, en daarnaast aandacht en erkenning geeft aan de unieke kwaliteiten en behoeftes van elk kind, dan neemt de kans op hevige jaloezie af.

Eerdere ervaringen

Kinderen die eerder het gevoel hebben gehad dat ze tekortkomen in aandacht of erkenning, reageren gevoeliger op nieuwe situaties die jaloezie oproepen. Ook negatieve ervaringen, zoals steeds vergeleken worden met een broer, zus of klasgenoot, kunnen ervoor zorgen dat een kind sneller jaloers wordt. Omgekeerd geldt ook dat als een kind zich in eerdere ervaringen vaak gezien heeft gevoeld en er voldoende aandacht was voor de unieke behoeftes van je kind, dat dat helpt om met jaloezie om te gaan.

De rol van ouders en omgeving

Zoals ook al benoemd bij de hechting en gezinssituatie is het belangrijk hoe ouders en de omgeving omgaan met gevoelens van jaloezie bij kinderen. Als de gevoelens van je kind erkend en benoemd worden, leert je kind hier van jongs af aan beter mee omgaan. Maar als jaloezie steeds wordt afgekeurd of afgestraft, kunnen jaloerse gevoelens en negatief gedrag juist toenemen.

7 praktische tips bij een jaloers kind

Je kunt jaloezie niet altijd voorkomen en dat hoeft ook niet. Jaloezie hoort namelijk bij opgroeien en bij het leren omgaan met emoties. Toch kun je als ouder veel doen om ervoor te zorgen dat de jaloezie bij kinderen niet te hardnekkig wordt en voor veel negatief gedrag zorgt. Hieronder vind je 7 praktische tips voor het voorkomen van en het omgaan met jaloezie bij kinderen.

1. Erken gevoelens

Kinderen worden juist extra jaloers als hun gevoelens worden ontkend of weggewuifd, bijvoorbeeld doordat je zegt:
– “Ik trek je broertje niet voor” of
– “Jij krijgt net zoveel aandacht“.

Door gevoelens te erkennen, voelen kinderen zich gezien en leren ze woorden geven aan hun gevoelens. Dit kun je doen door te zeggen:
– “Je baalt ervan dat je broertje nu met mij speelt.”
– “Voor jou voelt het alsof ik je zusje voortrek”
– “Je vindt het moeilijk dat mama nu zoveel samen met de baby is”
– “Ik zie dat je baalt omdat je zus nu met papa speelt.”
– “Het is ook lastig om dit mooie speelgoed te delen.”

2. Verdeel aandacht bewust

Plan dagelijks even een kort moment alleen met je kind, al is het maar tien minuten. Samen een spelletje doen, een boekje lezen of een kort gesprekje voeren, maakt een groot verschil in het gevoel van verbondenheid.

Het is normaal dat de ene keer het ene kind meer aandacht krijgt dan het andere, bijvoorbeeld door leeftijd of een situatie. Zorg ook dat ieder kind regelmatig een moment van exclusieve aandacht krijgt, al is het maar een paar minuten per dag.

3. Vergelijk kinderen niet

Kinderen worden jaloers als ze vergeleken worden met elkaar:
– “Kijk, je zusje kan het wel netjes.”
Zelfs positieve vergelijkingen zorgen voor meer jaloezie tussen kinderen. Denk bijvoorbeeld aan:
– “Jij luistert zoveel beter dan je broertje.”
“Wat fijn dat jij wel meteen je tanden poetst, als ik het je vraag”
Deze positieve vergelijkingen zijn goed bedoeld, bijvoorbeeld om je kind te motiveren of om je kind een compliment te geven, maar ook dit werkt niet omdat het de competitie tussen kinderen versterkt.

Richt je liever op ieders eigen vooruitgang en kwaliteiten, zonder vergelijking met elkaar. Zeg bijvoorbeeld:
“Wat goed dat jij dit zelf hebt geprobeerd” of “Wat fijn dat je meteen komt, als ik het vraag”.
Zo leg je de focus op het individu en voorkom je dat kinderen zich voortdurend met elkaar meten.

4. Bereid kinderen voor op veranderingen

Bij ingrijpende gebeurtenissen, zoals de komst van een baby of een verhuizing, helpt het om je kind mee te nemen in wat er gaat veranderen. Geef uitleg, betrek je kind erbij door hem of haar iets te laten doen en benoem dat jouw liefde voor hem of haar niet verandert.

5. Stimuleer samenwerking

Laat kinderen samen een taak doen, zoals een toren bouwen, de tafel dekken of een puzzel maken. Als je kinderen samen succes ervaren, verbindt dat en het verkleint de kans op rivaliteit tussen je kinderen. Laat je kinderen ook ruzies zoveel mogelijk samen oplossen. Als ze jong zijn help je ze hier natuurlijk bij, maar hoe ouder ze worden hoe meer ze dit zelf kunnen doen: “Ik hou dit speeltje even vast, overleg maar met elkaar hoe jullie het willen oplossen”.

6. Oog voor individuele behoeftes

Niet alles hoeft altijd precies gelijk te zijn. Soms krijgt het ene kind meer aandacht en soms het andere, en dat is prima. Het gaat erom dat elk kind zich gezien voelt en dat er oog is voor de individuele behoeftes van elk kind apart. Het gaat er dus vooral om dat je kind het gevoel krijgt dat er rekening met hem of haar gehouden wordt.

7. Succeservaringen

Help je kind bij het beleven van succeservaringen. Benoem kleine stappen: “Je bleef oefenen, en nu lukt het!”. Dit versterkt het zelfvertrouwen van je kind, waardoor de behoefte om zich te vergelijken met anderen minder groot wordt.

Met het werkboek Ik ben TOP! werk je op een leuke manier aan het zelfvertrouwen van je zoon of dochter. Je kind leert zijn of haar kwaliteiten kennen, uitdagingen aan te gaan en positief denken. Kinderen vinden het heel leuk om erin te werken en zo zie je je kind groeien!

Het kan lastig zijn om je kind jaloers te zien, maar het hoort bij het opgroeien. Jaloezie bij kinderen is geen teken dat er iets mis is, maar een emotie die kinderen helpt te ontdekken wat voor hen belangrijk is. Als ouder kun je veel betekenen door gevoelens te erkennen, aandacht bewust te verdelen en een veilige basis te bieden.

Bronnen

Hart, S. L., & Behrens, K. Y. (2013). Affective and behavioral features of jealousy protest: Associations with child temperament, maternal interaction style, and attachment. Infancy, 18(3), 369–399. https://doi.org/10.1111/j.1532-7078.2012.00123.x