Heeft jouw kind last van rituelen of dwangmatig gedrag? Dit komt vaak voor bij kinderen en is meestal helemaal geen probleem. Als de rituelen toenemen of als ze je kind in de weg gaan staan, kan het zijn dat er sprake is van een dwangstoornis of OCD. Hier lees je meer over dwangmatig gedrag bij kinderen, wat een dwangstoornis is en tips voor ouders als je dwang vermoedt bij je kind.
Rituelen en dwangmatig gedrag bij je kind
Alle kinderen hebben rituelen en laten soms dwangmatig gedrag zien. Een ritueel of routine geeft houvast en veiligheid. Dat vinden kinderen juist fijn, zoals een vast bedritueel of een vaste volgorde bij het opstaan. Kleuters en kinderen op de basisschool laten vaak dwangmatig gedrag zien, door bijvoorbeeld alleen op de witte strepen van het zebrapad te lopen of herhaaldelijk iets te tellen. Dit gedrag heeft waarschijnlijk vooral te maken met het creëren van controle voor zichzelf en het omgaan met de toenemende eisen en regels in hun omgeving.
Meestal groeit je kind hier vanzelf overheen en verdwijnen de rituelen of het dwangmatige gedrag vanzelf. Zolang je kind geen last heeft van dit gedrag en het hem of haar niet belemmert, hoef je je er geen zorgen over te maken.
Bij sommige kinderen neemt het dwangmatige gedrag juist toe naarmate ze ouder worden. Bijvoorbeeld door dwangmatig vaak handen te wassen, iets een bepaald aantal keer aan te tikken of alles per se in een bepaalde vaste volgorde te moeten doen. Dan kan het dwangmatige gedrag je kind in de weg gaan staan.
Dwanghandelingen helpen je kind bij het verminderen van spanning. Veel kinderen zijn bang dat er iets ergs gebeurt als ze de dwanghandelingen niet doen. Door de handelingen of rituelen uit te voeren, voelen ze zich rustiger en beter over zichzelf.
Dwangmatig gedrag doorbreken
Hoe kun je als ouder helpen om het dwangmatige gedrag van je kind te doorbreken? Als het gedrag onschuldig is en het je kind niet belemmert in zijn ontwikkeling, vestig er dan niet te veel aandacht op. Verbied je kind niet de handeling uit te voeren en geef er geen kritiek op. Geef je kind veel liefde en positieve aandacht, zodat je kind zich veilig voelt. Laat je kind ook weten dat hij zijn emoties mag uiten en geef de emoties van je kind de ruimte. Praat regelmatig met je kind, zodat je weet wat er in hem omgaat en je hem kunt helpen als hij ergens mee zit.
Als je kind zelf last heeft van de rituelen of het dwangmatige gedrag, praat er dan samen over. Stel vragen, luister goed en probeer te begrijpen wat maakt dat je kind de rituelen van zichzelf moet doen. Waar is je kind bang voor? Wat maakt dat hij dit moet doen van zichzelf? Wil je kind er vanaf?
Blijf in dit gesprek heel begripvol en bedenk samen een plannetje voor hoe je het dwangmatige gedrag kunt stoppen. Hoe kun jij je kind helpen? Hoe kun je je kind herinneren aan jullie plannetje als hij de neiging heeft om de dwanghandelingen te doen?
Als je kind bepaalde situaties gaat vermijden, zoals het zebrapad oversteken of via een bepaalde route lopen, bedenk dan samen hoe je kind zo dapper kan zijn om het toch te doen. Vraag aan je kind hoe jij hem hierbij kan helpen. Is dit nog te spannend, bedenk dan kleine, haalbare stapjes. Reageer positief als je ziet dat je kind z’n best doet om er anders mee om te gaan.
Gebruik in het gesprek met je kind bijvoorbeeld deze oplossingsgerichte vragen:
- Hoe wil je het de volgende keer anders doen?
- Wat doe je dan precies anders?
- Hoe lukt je dat?
- Wat kan ik (of de juf) doen om jou te helpen?
- Wie zouden kunnen merken dat je het anders doet?
- Wat zou je dat opleveren?
- Wanneer is het je al eens gelukt om het zo te doen?
- Wie heeft je daarbij geholpen?
- Wat zijn de voordelen om het anders te doen?
- En hoe zouden ze dat vinden?
Wat is een dwangstoornis of OCD?
Een dwangstoornis wordt ook wel een Obsessieve-Compulsieve Stoornis genoemd (OCS), of in het Engels Obsessive Compulsive Disorder (OCD). OCD symptomen bij kinderen zijn als je kind last heeft van dwanggedachten of dwanghandelingen (ook wel dwangrituelen genoemd) zoals vaak handen wassen, controleren, tellen of hamsteren. Deze handelingen zijn irrationeel, beangstigend en het is moeilijk om er vanaf te komen. Je spreekt pas van een dwangstoornis als je kind minstens één uur per dag bezig is met de dwanghandelingen of dwanggedachten. Genetische aanleg lijkt mee te spelen bij het ontwikkelen van een dwangstoornis of OCD symptomen.
De dwanggedachten zijn steeds weer terugkerende vervelende of enge gedachten of beelden. Je kind kan deze niet uit z’n hoofd krijgen. Kinderen kunnen bang zijn voor een ziekte, een ongeluk of dat er een ramp gebeurt met zichzelf of anderen. Deze dwanggedachten kunnen leiden tot dwanghandelingen. Je kind voert deze dwanghandelingen dan uit om de spanning en angst te laten afnemen.
Dwanghandelingen zijn overdreven, onnodige, herhaalde handelingen. Zoals oneindig en onnodig handen wassen of het steeds weer onnodig ordenen, controleren of tellen van iets. Je kind voert deze rituelen of handelingen uit om angst te voorkomen of te verminderen. Of om een gevreesde situatie of gebeurtenis te voorkomen. Een kind met een dwangstoornis weet vaak dat z’n dwanggedachten niet nodig en overdreven zijn, maar toch kan hij of zij er niet mee stoppen. Daarom kan een kind zich er erg voor schamen.
Tips voor ouders als je een dwangstoornis vermoedt bij je kind
Help je kind door met hem te praten en goed te luisteren. Neem je kind serieus en praat regelmatig met je kind, zodat je weet wat er in je kind omgaat. Vraag ook eens aan de leerkracht op school hoe het daar met je kind gaat en of zij iets herkennen van het dwangmatige gedrag.
Neemt het dwangmatige gedrag niet af, maar juist toe? Of merk je dat je kind of jullie gezin eronder lijdt? Of dat het dwangmatige gedrag steeds meer tijd in beslag neemt? Het kan erg moeilijk zijn om het dwangmatig gedrag van je kind te doorbreken. Daarom is het goed om professionele hulp in te schakelen. De eerste stap is om naar de huisarts te gaan. Deze weet waar je bij jullie in de buurt hulp kunt krijgen voor je kind.
Hiernaast zie je het werkboek van Dawn Huebner: Wat kun je doen als je gedachten vastlopen. Een help-oefenboek voor kinderen met OCS. Dit werkboek helpt je kind bij het omgaan met dwanggedachten en om dwanghandelingen te verminderen.
Neem voor meer informatie over een dwangstoornis en OCD ook eens een kijkje op de website van de Angst, Dwang en Fobie-stichting.
Bronnen bij dit artikel
