Wat is het effect van scheiden op een kind?

Er is een groot effect van scheiden op een kind. Een scheiding heeft een grote impact op kinderen. Ben je net gescheiden? Of gaan je partner en jij binnenkort uit elkaar? Of twijfelen jullie over een echtscheiding? Dan is het goed om te weten wat het effect van scheiden is op een kind. In dit artikel vind je de belangrijkste gevolgen van een scheiding voor kinderen.

Grote gevolgen voor kinderen

Ongeveer 1 op de 3 huwelijken strandt. Er komen dan ook veel kinderen in aanraking met een scheiding van hun ouders. Omdat het zo vaak voorkomt, is er steeds meer acceptatie en kennis over het proces van een scheiding. Dit betekent dat kinderen beter begrepen worden. En ze kennen allemaal wel een leeftijdsgenootje dat ook gescheiden ouders heeft. Dat biedt erkenning. Toch blijkt uit onderzoek dat de effecten van een scheiding even groot zijn gebleven. Dus ondanks de toegenomen acceptie in de maatschappij, blijven de gevolgen voor kinderen groot.

Een scheiding gaat gepaard met veel veranderingen. Het dagelijks leven van een kind verandert ingrijpend. In het geval van co-ouderschap krijgen kinderen twee woonplekken, ze zien hun vader of moeder minder vaak, en soms verhuizen kinderen of ze moeten wisselen van school en de opvang.

Daarnaast spelen ook nog alle emoties een rol. Kinderen krijgen te maken met spanningen, soms met ruzies en hun veilige basis valt weg. Kinderen voelen zich dan ook vaak in de steek gelaten of afgewezen. Ze willen het liefste dat hun ouders weer bij elkaar komen, zodat alles weer wordt hoe het was. Dat is bekend en vertrouwd. Verreweg de meeste kinderen zitten een periode minder lekker in hun vel, waardoor ze veel verdrietig zijn of soms probleemgedrag gaan vertonen.

2x zoveel problemen

Een kind dat een scheiding meemaakt van zijn ouders heeft 2x zoveel kans op het ontwikkelen van problemen in vergelijking met een kind waarvan de ouders bij elkaar zijn. Dit is een hoog percentage. Stel je voor: jullie zijn gescheiden en daarmee is er een grotere kans dat je kind problemen krijgt. Dat is niet niets. Bij het ontwikkelen van problemen kun je denken aan bijvoorbeeld sombere gevoelens, angsten, een laag zelfbeeld, gedragsproblemen, problemen op school of problemen met vriendjes of vriendinnetjes. Een scheiding kan dus grote negatieve gevolgen hebben voor een kind.

Ben je in het proces om te beslissen of jullie wel of niet uit elkaar zullen gaan? Lees dan het artikel: Is scheiden beter voor kinderen?

Gevolgen op lange termijn

Tijdens een scheiding gaan bijna alle kinderen door een moeilijke periode. Als ouder is het dan ook goed om te beseffen hoe heftig een scheiding is voor kinderen. Uit onderzoek blijkt dat hoe korter de scheiding geleden is, hoe groter de effecten zijn voor kinderen. Dus naarmate de tijd vordert, nemen de negatieve gevolgen voor een kind af. Dit betekent dat de periode rondom de scheiding het heftigst is voor een kind. Alhoewel er ook op de lange termijn effecten bekend zijn voor kinderen.

Langetermijngevolgen zijn bijvoorbeeld: een vergrote kans om zelf te scheiden, een lager opleidingsniveau, minder inkomen, minder contact met de ouders en meer problemen, zoals depressie en angsten.

De onderstaande brief van Villa Pinedo is geschreven door kinderen van gescheiden ouders. Ze leggen uit aan ouders die gaan scheiden hoe een scheiding voor een kind voelt. Stichting Villa Pinedo is er speciaal voor kinderen van gescheiden ouders.

Samenwerken als ouders

Conflicten tussen de ouders vormen het grootste risico voor kinderen. Als een kind veel conflicten meemaakt tussen ouders, is dit schadelijk voor een kind en vaak zelfs traumatisch.

Conflicten tussen ouders gaan gepaard met veel spanningen en een gevoel van onveiligheid voor een kind. In het geval van een vechtscheiding duren deze spanningen en onveiligheid vaak een lange periode. Hoe langer de periode, hoe heftiger voor het kind.

Het is dus heel belangrijk dat je als ouder er alles aan doet om een goede samenwerking met je ex-partner op te bouwen. Dat kan ingewikkeld zijn vanwege je eigen emoties en alles wat er misschien is gebeurd tussen jullie. En toch is dat het beste wat je kan doen voor je kind. Als je graag meer tips wilt over hoe je conflicten met je ex-partner kan voorkomen en hoe je een goede samenwerking kan opbouwen, dan kan het artikel “10 tips om conflicten bij een echtscheiding te voorkomen” je verder helpen.

Een aantal jaar geleden heeft Sire campagne gevoerd met dit filmpje: ‘Wat je zegt tijdens de scheiding, tekent je kind voor het leven’. Een heftig filmpje. Het geeft goed weer hoe diep een kind geraakt kan worden door uitspraken van ouders. Help je kind en praat respectvol met en over je ex-partner.

Let op gedragsverandering

Kinderen uiten hun gevoelens vaak via gedrag. Ze kunnen nog onvoldoende woorden geven aan gevoelens. Ze uiten hun gevoel indirect, via gedrag. Aan het gedrag van een kind kan je vaak zien hoe het met hem gaat. Het is dan met name belangrijk om te letten op een gedragsverandering. Luisterde je kind eerst altijd heel goed en nu plotseling niet meer?

Was je kind eerst rustig en nu ineens veel boos? Of viel je kind eerst altijd gemakkelijk in slaap en komt het nu 10x uit zijn bed? Of was het al een hele tijd zindelijk en heeft je kind weer veel ongelukjes? Dat zijn allemaal signalen dat het niet goed gaat met je kind. Het kunnen gevolgen zijn van de spanningen en emoties rondom de scheiding.

Wil je je kind helpen om de scheiding een plek te geven? Dit werkboek “Ik vind mijn plek!” helpt je kind om de scheiding beter te begrijpen en een plekje te kunnen geven. Met leuke teken-, knutsel- en doe-opdrachten!

Somberheid en angsten

Sommige kinderen hebben de neiging om zich terug te trekken en naar binnen te richten. Dit noemen we internaliserende problemen. Hierbij kan je denken aan depressieve gevoelens, somberheid, teruggetrokken gedrag of gevoelens van angst. Angsten komen veel voor en dan met name angst dat de andere ouder ook weggaat, verlatingsangst om de andere ouder ook te verliezen of angsten om hun veilige plek en omgeving te verliezen. Bij een verhuizing kunnen kinderen bang zijn dat ze geen nieuwe vriendjes of vriendinnetjes zullen krijgen.

Mees van 9 jaar vertelt in het filmpje van Stichting Jonge Helden hieronder waar kinderen allemaal bang voor kunnen zijn na een scheiding van hun ouders.

Lichamelijke klachten

Ook lichamelijke klachten komen vaak voor als gevolg van een scheiding. Kinderen kunnen last krijgen van buikpijn, hoofdpijn, misselijkheid, niet kunnen slapen. Dit kunnen gevolgen zijn na een scheiding.

Boosheid

Andere kinderen hebben meer de neiging om hun problemen naar buiten te richten. Dat noemen we externaliserende problemen. Denk hierbij aan problemen zoals agressief gedrag, niet luisteren, regels breken, opstandigheid, druk gedrag, vandalisme of blowen en alcoholgebruik.

Vaak uiten kinderen hun boosheid op een andere plek dan thuis. Kinderen laten bijvoorbeeld meer boos of opstandig gedrag op school of op de opvang zien.

Schuldgevoelens

Veel kinderen kampen met schuldgevoelens. Ze hebben het idee dat zij de oorzaak zijn van de scheiding. Dit is een zware last. Kinderen kunnen veel last hebben van deze gedachtes. Ze denken bijvoorbeeld: “Als ik me maar goed gedragen had, dan waren papa en mama vast niet gescheiden”. Kinderen gaan dan vaak ook alles doen om ervoor te zorgen dat het weer goed komt. Want als je iets veroorzaakt hebt, dan kan je het ook weer ongedaan maken. Kinderen luisteren dan bijvoorbeeld plotseling voorbeeldig. Het is heel belangrijk om meerdere keren te benadrukken dat je kind niet de schuld heeft van de scheiding.

Heb je je kind nog niet vertelt dat jullie uit elkaar gaan? Bereid je goed voor op dit gesprek, zodat je weet hoe je het kunt uitleggen en dat je ook weet wat je beter niet kunt zeggen. Volg de online cursus: Zo vertel je het je kind!

Zorgen over papa of mama

Kinderen kunnen ook veel zorgen hebben over jou als vader of moeder. Door alle spanningen gaan veel ouders door een lastige periode. Dit merken kinderen en ze maken zich zorgen om hun vader of moeder. Kinderen kunnen daardoor taken van je gaan overnemen of zelfs voor je gaan zorgen. Dan bestaat het risico op parentificatie. Dit betekent dat het kind voor een lange periode taken en verantwoordelijkheden van de ouder overneemt die niet passen bij de leeftijd van het kind. Parentificatie is schadelijk voor kinderen. Als kinderen tijdelijk een paar taken overnemen is dit niet meteen schadelijk, maar het is belangrijk dat het kind hiervoor waardering krijgt.

Minder contact met papa of mama

Door de scheiding zien kinderen in de meeste gevallen hun ouders minder vaak. Uit onderzoek blijkt dan ook dat verminderd contact met één van beide ouders een belangrijk effect is van de scheiding. Kinderen missen vaak hun papa als ze bij mama zijn, en andersom. Ze zijn gewend dat hun ouders er allebei zijn en dit is nu anders. Ook bestaat het risico dat kinderen één van beide ouders helemaal niet meer ziet. Dit is zeer ingrijpend voor kinderen en hier kunnen ze veel last van hebben.

Als er veel strijd is tussen de ouders, willen kinderen soms één van beide ouders niet meer zien (ouderverstoting). Dit is heel heftig voor de ouder die het kind niet meer wil zien. Maar ook voor het kind is dit heftig. Dit probleem komt vaak voort vanuit loyaliteitsproblemen. Zorg dat je de andere ouder nooit zwart maakt en altijd respectvol bent naar hem of haar.

Problemen op school

Bij kinderen die al op de basisschool zitten, of op de middelbare school, komen vaak problemen op school voor rondom een scheiding. Vaak is er sprake van verminderde schoolprestaties. Door alle spanningen en emoties kunnen kinderen zich minder goed concentreren op het schoolwerk. Ze hebben minder ruimte in hun hoofd om te leren. Niet gek, want er verandert en speelt op zo’n moment heel veel in hun leven. Ook kan er boosheid en opstandig gedrag plaatsvinden op school. Het is dan ook belangrijk om de leerkracht in te lichten. 

De onderstaande brief van Villa Pinedo is geschreven aan leerkrachten door kinderen van gescheiden ouders. Ze leggen uit hoe leerkrachten een verschil kunnen maken.

Problemen met vriendjes

Bij kinderen in de basisschoolleeftijd komt het ook regelmatig voor dat kinderen problemen krijgen met leeftijdsgenootjes. Er zijn bijvoorbeeld meer conflicten. Kinderen die vol emoties zitten, kan je soms zien als een vat met boosheid. Als een ander kind dan net iets verkeerds doet (vaak onbewust), kan een kind in een echtscheidingssituatie ontploffen. Hierdoor ontstaan vaker ruzies of onenigheden. Andere kinderen vinden dit niet fijn, waardoor je kind misschien minder vaak gevraagd wordt om af te spreken of andere kinderen tijdelijk minder graag met je kind spelen.

Negatieve effecten verkleinen

Er is veel wat de omgeving en ouders kunnen doen om negatieve effecten na een scheiding voor kinderen te verkleinen. Het helpt enorm om kinderen niet bij conflicten te betrekken en te zorgen dat er een goede samenwerking ontstaat tussen jullie als ouders. Hiernaast is er veel wat je kan doen en zeggen om je kind zich beter te laten voelen. De negatieve gevolgen van een scheiding kunnen niet altijd voorkomen worden, maar ze kunnen wel verzacht worden.

Zeker als het je als ouder lukt om betrokken te zijn bij je kind, te zien wat er in hem of haar omgaat, vragen te beantwoorden en steun te bieden waar je kan.

Wil je meer weten over hoe jij je kind kan steunen in deze lastige periode, dan vind je meer tips in het artikel ‘Steun je kind tijdens de scheiding’. Hieronder alvast een overzicht met de belangrijkste tips voor ouders die gaan scheiden of gescheiden zijn:

Bronnen bij dit artikel