Is mijn kind depressief? Signalen en hulp voor ouders

Sommige ouders vragen zich af of hun kind depressief is. Je merkt dat het niet goed gaat: je kind trekt zich terug, heeft nergens zin in of wordt vaak boos om iets kleins. Als ouder voel je aan dat er iets aan de hand is, maar wat precies?

Misschien vraag je je wel af of je kind depressief is. Kan een kind eigenlijk wel depressief zijn? En zo ja, wat zijn de signalen bij kinderen? In dit artikel lees je waar je op moet letten en hoe jij je kind als ouder kan helpen. Als je goed op je kind let, kun je als ouder veel betekenen.

---

Kan een kind depressief zijn?

Een kind kan inderdaad depressief zijn. Dit uit zich vaak anders dan bij volwassenen. Kinderen praten minder makkelijk over gevoelens. Ze zeggen niet: “Ik voel me depressief.” In plaats daarvan zie je gedragsveranderingen. Sommige kinderen worden stil en teruggetrokken. Anderen worden juist drukker of snel boos.

Depressie bij kinderen komt vaker voor dan je misschien denkt. Naar schatting heeft 2 tot 3 procent van de kinderen onder de 12 last van een depressie (Trimbos, 2023). En dat zijn alleen de kinderen bij wie het wordt herkend. Depressie bij kinderen kan een serieuze stemmingsstoornis zijn, die invloed heeft op het dagelijks leven, relaties en de ontwikkeling van je kind.

Wanneer is somber zijn nog normaal en wanneer is het meer dan dat?

Iedereen voelt zich wel eens somber, ook kinderen. Bijvoorbeeld na een ruzie, een slechte dag op school of een teleurstelling. Dat hoort erbij. Kinderen kunnen hun emoties nog niet goed reguleren, dus soms kunnen ze heftige emoties uiten. Dat hoort bij de normale ontwikkeling. Maar als die somberheid langer aanhoudt (weken in plaats van dagen) en het gedrag verandert zichtbaar, dan is er misschien meer aan de hand. Je kind kan dan dingen die hij/zij eerst wel kon, nu niet meer. Je kind kan zich bijvoorbeeld niet meer concentreren, terwijl dat eerst geen probleem was, en krijgt last van meerdere van onderstaande klachten.

Let op deze signalen:

• Je kind geniet niet meer van dingen die eerder leuk waren
• Je kind slaapt slecht of juist heel veel
• Hij/zij eet minder of juist meer
• Hij/zij is snel geïrriteerd of boos
• Je kind heeft moeite om zich te concentreren en beslissingen te nemen
• Je kind klaagt vaak over buikpijn of hoofdpijn zonder medische oorzaak
• Hij/zij heeft weinig energie
• Hij/zij zegt dingen als “ik wou dat ik er niet was” of “het heeft toch geen zin” of heeft gedachten over zelfdoding
• Je kind is somber, overprikkeld of geïrriteerd
• Je kind lacht weinig en/of huilt veel

Herken je meerdere van deze signalen, en houden ze langer dan twee weken aan? Dan is het goed om verder te kijken.

Doet jouw kind regelmatig uitspraken over de dood of heeft hij/zij gedachten over de dood? Dit komt vaak voor als een kind depressief is. Lees de tips en informatie voor ouders op 113 zelfmoordpreventie. Ze zijn 24 uur bereikbaar voor advies.

Is mijn kind depressief?

Er is geen simpele test die je zelf kunt doen, maar je kunt wel scherp letten op gedragsveranderingen bij je kind. Kinderen hebben over het algemeen vaker dan volwassenen last van heftige emoties. Naarmate je kind ouder wordt, leert je kind steeds beter omgaan met zijn/haar emoties.

Een kind met depressieve klachten voelt zich verdrietig, is vermoeid en heeft nergens zin in. Vaak denkt je kind negatief over zichzelf en zijn of haar toekomst. Je kind kan het gevoel hebben minder waard te zijn dan anderen.
Je spreekt pas van een depressie als de klachten lang duren en ernstig zijn. Dat betekent dat je kind bijna altijd last heeft van deze klachten en dat deze hem of haar belemmeren bij de normale dingen. Je kind kan bijvoorbeeld niet meer naar school of niet meer naar clubjes of afspreken met vriendjes.

Soms zie je het niet direct aankomen. Een kind dat alles ‘goed’ lijkt te doen, kan toch van binnen worstelen. Juist bij stille, gevoelige kinderen kan het lastig zijn om signalen op te merken.

Een voorbeeldsituatie: Een meisje van tien haalt goede cijfers en klaagt nooit. Maar ze zegt steeds vaker dat ze moe is, wil niet meer naar sport en klaagt over buikpijn. Pas na een gesprek blijkt dat ze zich al maanden verdrietig voelt en zich vaak buitengesloten voelt op school.

Nog een voorbeeld: Je zoon van acht wil niet meer afspreken met vriendjes, komt steeds met smoesjes om niet naar school te gaan, en huilt zonder duidelijke reden. Eerst denk je: misschien zit hij gewoon niet lekker in zijn vel. Maar als dit weken aanhoudt, is het belangrijk om het serieus te nemen.

Wat kan de oorzaak zijn van een depressief kind?

Er is meestal niet één duidelijke oorzaak aan te wijzen. Depressieve gevoelens bij kinderen ontstaan vaak door een combinatie van factoren. Sommige kinderen zijn gevoeliger voor het ontwikkelen van een depressie. Anderen maken heftige dingen mee die hen uit balans brengen. Depressieve gevoelens zijn normaal na het meemaken van een nare, ingrijpende gebeurtenis. Als ouder kun je die oorzaken soms zien, maar vaak ook niet.

Hieronder een aantal mogelijke triggers of risicofactoren:

1. Stressvolle gebeurtenissen

Een verhuizing, scheiding, overlijden in de familie, of een zieke ouder — zulke veranderingen kunnen veel impact hebben. Ook als het kind daar op het moment zelf niet heftig op lijkt te reageren.

2. Pesten of buitensluiting

Langdurig gepest worden of het gevoel hebben er niet bij te horen, tast het zelfbeeld van een kind aan. Kinderen gaan twijfelen aan zichzelf en kunnen zich steeds verder terugtrekken.

3. Erfelijke gevoeligheid

Als depressie of andere psychische klachten voorkomen in de familie, is de kans groter dat je kind hiervoor ook kwetsbaarder is. Dat wil niet zeggen dat jouw kind depressief wordt. Maar sommige kinderen reageren dan bijvoorbeeld gevoeliger op stress of teleurstelling.

4. Opvoeding en gezinssituatie

Kinderen voelen spanningen in huis vaak haarfijn aan. Ruzie tussen ouders, weinig positieve aandacht of veel druk kunnen bijdragen aan somberheid. Tegelijkertijd geldt ook: een liefdevolle opvoeding biedt geen garantie. Ook kinderen uit stabiele gezinnen kunnen depressief worden.

5. Een laag zelfbeeld of perfectionisme

Sommige kinderen leggen de lat heel hoog voor zichzelf. Als ze niet voldoen aan hun eigen verwachtingen, voelen ze zich snel falen. Ze zijn perfectionistisch, piekeren veel en durven nauwelijks fouten te maken.

Je hebt het als ouder niet per se ‘veroorzaakt’. De meeste oorzaken liggen buiten jouw controle. Wat je wél kunt doen, is alert zijn op signalen en beschikbaar zijn voor je kind. Dat maakt al een wereld van verschil.

Zit jouw kind in de puberteit? Dan komen depressieve gevoelens vaker voor. In de puberteit verandert het lichaam van je kind en zijn er hormoonschommelingen. Veel jongeren worden onzeker, zijn sneller geïrriteerd, voelen zich somber of hebben nergens zin in. Pubers wisselen snel in hun emoties. Ook depressieve gevoelens horen dus bij deze fase. Meestal verminderen deze klachten na een tijdje weer.

Hulp voor ouders met een depressief kind

Het is niet makkelijk om te zien dat je kind depressief is of niet lekker in zijn vel zit. Je wilt helpen, maar misschien weet je niet hoe. Goed nieuws: als ouder kun je veel betekenen, ook als je je soms machteloos voelt.

1. Wees beschikbaar, zonder te forceren

Sommige kinderen praten uit zichzelf. Anderen trekken zich juist terug. Forceer het gesprek niet, maar laat wél merken dat je er bent. Zeg bijvoorbeeld:

“Ik merk dat je niet zo vrolijk bent de laatste tijd. Als je er ooit over wilt praten, ik ben er.”

Blijf rustig, open en beschikbaar. Kinderen voelen snel aan als je ongeduldig of gespannen bent. Een veilige sfeer is belangrijker dan het ‘perfecte gesprek’.

2. Luister zonder te fixen

Vaak willen we als ouders de problemen voor ons kind oplossen. Maar kinderen willen vaak eerst gewoon gehoord worden. Zeg liever niet meteen: “Dan moet je gewoon meer buitenspelen”, maar eerder:

“Wat rot dat je je zo voelt. Wil je vertellen wat er gebeurt?”

Door te luisteren zonder oordeel, geef je je kind ruimte om gevoelens te delen — en dat lucht op.

3. Breng structuur en rust in de dag

Kinderen die zich somber voelen, hebben baat bij voorspelbaarheid. Eten, slapen en bewegen op vaste momenten helpen om overzicht te houden. Kleine routines, zoals samen een boekje lezen voor het slapen, geven houvast.

4. Focus op kleine positieve dingen

Grote gesprekken hoeven niet elke dag. Soms is het genoeg om samen iets kleins te doen dat wél lukt of fijn voelt. Denk aan:

• samen koekjes bakken
• even naar buiten, al is het maar vijf minuten
• een grappig filmpje kijken
• samen grapjes maken en lachen

Lichtpuntjes helpen om het gevoel van uitzichtloosheid te doorbreken.

5. Geef woorden aan gevoelens

Sommige kinderen weten niet goed wat ze voelen. Jij kunt helpen door woorden te geven aan wat je ziet:

“Volgens mij voel je je verdrietig. Klopt dat een beetje?”

Zo leert je kind gevoelens herkennen en benoemen. Dat maakt het later makkelijker om erover te praten.

6. Leer je kind positief denken

Geef je kind van jongs af aan al een positieve mindset mee. Wil jij je kind leren positief te denken? Volg dan de Masterclass Positief denken speciaal voor ouders, zodat je jouw kind alle tools kan meegeven om positief in het leven te staan!

Probeer altijd nieuwsgierig te blijven naar de beleving van je kind. Geef positieve aandacht, zonder oordeel. Zo kun je je kind helpen om woorden te vinden voor wat er speelt.

Wanneer moet ik hulp zoeken?

Twijfel je of het ‘erg genoeg’ is om hulp in te schakelen? Pas dan de tips hierboven toe en overleg met andere belangrijke volwassenen om het kind heen. Let op de volgende signalen als je twijfelt of je kind depressief is en of er hulp nodig is:

• De somberheid is ernstig en belemmert je kind in zijn normale leven
• De somberheid houdt langer dan twee weken aan
• Je kind wil nergens meer heen of doet nergens meer aan mee
• Er zijn zorgen over school, slaap of eetgedrag
• Je kind zegt dingen als: “Ik wou dat ik er niet was”
• Je maakt je als ouder steeds vaker zorgen en voelt je machteloos

Deel je zorgen ook met de leerkracht. De intern begeleider (IB’er) van school kan vaak goed meedenken over of je kind depressief zou kunnen zijn en hulp nodig heeft. Ook kun je ervoor kiezen om je zorgen in eerste instantie te bespreken met de huisarts. Hij of zij denkt met je mee over meer hulp (indien nodig) en kan je doorverwijzen naar de POH GGZ, een orthopedagoog of kinderpsycholoog.

Als je kind wordt doorverwezen, krijgen de meeste kinderen gesprekken met een kinderpsycholoog of speltherapeut. In die gesprekken leert je kind zijn gevoelens te herkennen, te uiten en ermee om te gaan. Je kind leert meer over depressie en er wordt gewerkt aan structuur en het doen van activerende, positieve activiteiten. Voor jonge kinderen gebeurt dit spelenderwijs. Ouders worden hier meestal actief bij betrokken, zodat je ook thuis kunt aansluiten bij wat je kind nodig heeft.

Je hoeft het niet alleen te doen. Deze professionals zijn er om jou te helpen om je kind te ondersteunen. Door hulp te zoeken, laat je juist zien dat je goed voor je kind zorgt.

Als je kind depressief is of zich langere tijd somber voelt, toon dan interesse in je kind en luister met aandacht. Probeer er achter te komen wat je kind dwars zit. Jouw betrokkenheid is heel belangrijk voor je kind. Door goed te kijken, open te luisteren en op tijd hulp te zoeken, geef je je kind de beste kans om zich weer goed te gaan voelen.

Literatuurlijst

Birmaher, B., & Brent, D. (2007). Practice parameter for the assessment and treatment of children and adolescents with depressive disorders. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 46(11), 1503-1526. https://doi.org/10.1097/chi.0b013e318145ae1c

Trimbos-instituut (2023). Depressie bij kinderen en jongeren.