Heb jij een kleuter die erg onzeker is? Huilt je kind snel? Is hij of zij snel gefrustreerd? Durft hij weinig zelf te doen? Of zegt je kind vaak dat het iets niet kan?
Onzekerheid komt veel voor, ook bij jonge kinderen, zoals kleuters. Als ouder kun je veel doen om je kind hierbij te helpen. In dit artikel lees je alles wat je moet weten over onzekerheid bij jonge kinderen. Waar komt het vandaan? Hoe kan je een laag zelfbeeld bij je kind herkennen? En het belangrijkste: hoe kan je ermee omgaan en hoe kun je het zelfvertrouwen van je kind vergroten?
Wil je meer weten over onzekerheid bij een ouder kind? Lees dan het artikel:“Hoe help je een onzeker kind van 7, 8, 9 of 10 jaar?”
Samenvatting Hoe help je een onzeker kind van 4, 5 of 6 jaar
Onzekerheid bij kinderen kan zich op veel manieren uiten; van niks durven, tot snel boos worden tot negatieve uitspraken over zichzelf of snel huilen. Kinderen van 4, 5 of 6 jaar leren in korte tijd veel nieuwe vaardigheden en dit leerproces brengt onzekerheid mee. Onzekerheid hoort dan ook bij de normale ontwikkeling van een kind. Het ontwikkelen van zelfvertrouwen is een lang proces wat meteen start na de geboorte. Het ene kind heeft meer aanleg voor onzekerheid dan het andere kind. Sommige kinderen worden onzeker door wat ze hebben meegemaakt, bijvoorbeeld door onveiligheid, ingrijpende gebeurtenissen of veelvuldige negatieve reacties. Kinderen die erg veel last hebben van onzekerheid kunnen een negatief zelfbeeld ontwikkelen met een negatief gedachtenpatroon. Het is dan belangrijk om je kind te helpen om het zelfvertrouwen te vergroten. Als ouder heb je een belangrijke invloed op de ontwikkeling van het zelfvertrouwen van je kind. Lees onder aan het artikel de praktische tips voor ouders.
Kinderen en Onzekerheid
Veel kinderen zijn onzeker, maar dit is niet altijd even duidelijk te merken voor de omgeving. Onzekerheid kan zich namelijk op veel verschillende manieren uiten. Van niks alleen durven te doen tot boos worden of snel huilen. Sommige kinderen doen negatieve uitspraken over zichzelf of over iets wat ze gemaakt hebben. Het ene kind wordt opstandig door onzekerheid, terwijl het andere zich terugtrekt. Hoe onzeker of zelfverzekerd je kind voelt, bepaalt voor een groot deel hoe hij zich gedraagt.
Onzekerheid komt veel voor bij kinderen. Dit hoort bij de normale ontwikkeling. De meeste kinderen vinden het bijvoorbeeld heel spannend om de eerste stapjes te zetten. Ze voelen zich onzeker over of ze het wel kunnen. Logisch, want het voelt onwennig en het is ook spannend, omdat ze kunnen vallen. Deze onzekerheid komt voort uit angst. Angst om te vallen en zich pijn te doen. Maar zodra je dreumes merkt dat het lopen lukt en steeds beter gaat, zal z’n zelfvertrouwen groeien. Onzekerheid hoort dus bij opgroeien en nieuwe dingen leren en is lang niet altijd zorgelijk.
Het ene kind heeft meer last van onzekerheid dan het andere kind. Als de onzekerheid veel en vaak voorkomt, kan dit lastig zijn en zelfs de ontwikkeling van je kind belemmeren. Onder het kopje “Wanneer zorgen maken?” kun je meer lezen over of je je zorgen moet maken bij jouw kind.
Om te voorkomen dat je kind een negatief zelfbeeld ontwikkelt, helpt het om te weten waar onzekerheid vandaan komt en hoe je ermee om kan gaan. Dan kan je bijdragen aan het vergroten van het zelfvertrouwen van je kind.
Het ontwikkelen van zelfvertrouwen
Zelfvertrouwen is belangrijk voor de ontwikkeling van kinderen. Kinderen die zelfverzekerd zijn gaan makkelijker nieuwe uitdagingen aan en durven fouten te maken, zonder dat ze zich slecht voelen over zichzelf. Dat is iets wat we ieder kind gunnen. Toch is het hebben van zelfvertrouwen niet zo vanzelfsprekend. Kinderen worden namelijk niet geboren met zelfvertrouwen. Want zelfvertrouwen is iets wat je gedurende je hele leven ontwikkelt.
Wel worden sommige kinderen geboren met meer aanleg om zelfvertrouwen te ontwikkelen dan andere kinderen. Sommige kinderen zijn van nature zelfverzekerder, andere twijfelen meer aan hun eigen kunnen. Deze kinderen hebben meer positieve ervaringen en feedback nodig om vertrouwen in zichzelf te ontwikkelen.
Ook zijn er kinderen die onzeker worden door ervaringen die ze meemaken. Bijvoorbeeld door het krijgen van veel correcties, door onveiligheid of door ingrijpende ervaringen. De omgeving speelt dus een belangrijke rol bij het ontwikkelen van zelfvertrouwen.
Kinderen die zelfverzekerd zijn gaan makkelijker nieuwe uitdagingen aan en durven fouten te maken, zonder dat ze zich slecht voelen over zichzelf.
Rian Meddens – Orthopedagoog Generalist
Onzekerheid bij een kind van 4 jaar
Een kind van 4 jaar is net gestart op de basisschool. Dit is een periode waarin je kind veel onzekerheid zal voelen. Zijn vertrouwde en veilige omgeving verandert. De wereld van je kind wordt groter en hij moet een manier vinden om hiermee om te gaan. Daarnaast worden er ook steeds meer eisen aan hem gesteld, zoals wachten op zijn beurt en zich met woorden uitdrukken.
Deze veranderingen leveren onzekerheid op. Veel kinderen laten vlak na de start op de basisschool een verandering in gedrag of terugval in hun ontwikkeling zien. Sommige kinderen worden angstig, slapen minder goed of plassen weer in hun broek of bed. Andere kinderen worden thuis opstandig of krijgen veel meer driftbuien. Dit heeft allemaal te maken met veiligheid en de daarmee samengaande onzekerheid die ze voelen. Ze zien ineens zoveel nieuwe dingen die ze nog moeten leren. Geen wonder dat ze onzeker zijn. Gelukkig zijn deze veranderingen in gedrag tijdelijk. Naarmate je kind meer gewend is aan de nieuwe omgeving, zal zijn zelfvertrouwen toenemen. Dit kan heel snel gaan, maar dit kan ook maanden duren. Dat is heel normaal.
Onzekerheid bij een kind van 5 jaar
Onzekerheid bij kinderen van 5 jaar uit zich vaak in snel huilen, boos worden als iets niet lukt of niet voor zichzelf opkomen. Als een ander kindje ze duwt, doen ze niks. Op deze leeftijd krijgen kinderen steeds meer interactie met leeftijdsgenoten. De sociaal emotionele ontwikkeling speelt een belangrijke rol bij onzekerheid. Kinderen van 5 jaar worden zich steeds bewuster van hun eigen ‘ik’. Daarnaast ontwikkelen ze empathie, ze kunnen zich steeds beter inleven in anderen. Je kunt dit zien doordat ze bijvoorbeeld andere kinderen troosten.
Tegelijkertijd zijn peuters nog erg egocentrisch, waardoor ze elkaar bijvoorbeeld duwen. Dit komt doordat ze nog primair met hun emoties omgaan. Er zijn echter grote verschillen tussen kinderen op deze leeftijd wat betreft de sociaal-emotionele ontwikkeling. Het ene kind heeft al meer empathie ontwikkeld en houd al rekening met de ander, terwijl het andere kind dit nog totaal niet doet. Deze verschillen zijn heel normaal.
In Nederland zit een kind van 5 jaar vaak op zwemles. Veel kinderen vinden dit leuk, maar het kan ook een bron van stress en onzekerheid zijn. Het grote bad, het water, alle harde geluiden, een strenge zwemjuf en even niet dicht bij je veilige mama of papa kunnen zijn. Genoeg ingrediënten om je onzeker te voelen. Zeker als je dan ook nog iets moet gaan leren wat erg moeilijk is. Want dat is zwemmen. Niet gek dus dat zwemles voor weerstand kan zorgen. Onder deze weerstand zit altijd een gevoel van angst of onzekerheid.
Onzekerheid bij een kind van 6 jaar
Kinderen van 6 jaar worden zich steeds bewuster van zichzelf. Ze gaan zich beseffen wat ze kunnen en wat ze nog niet kunnen. Ook worden ze zich bewuster van hun uiterlijk. Dat kan logischerwijs onzekerheid met zich meebrengen. Kinderen ontwikkelen rond deze leeftijd gevoelens van schaamte en trots.
Kinderen van 6 jaar kunnen nog snel wisselen van emoties. Het ene moment kan je kind heel boos zijn, terwijl hij vlak daarna weer heel blij is. Zo is het ook met onzekerheid. Het ene moment voelen ze frustratie of angst, terwijl ze even later weer heel trots kunnen zijn op iets wat ze gemaakt hebben.
De meeste kinderen gaan rond de leeftijd van 6 jaar naar groep 3. Deze overgang kan onzekerheid opleveren. Je kind is gewend aan de kleuterklas, hij kent de juf en weet wat er van hem verwacht wordt. Deze veiligheid verandert. In groep 3 worden er meer eisen gesteld. Zowel op leergebied als gedragsmatig; je moet stil zitten, je moet je vinger opsteken, zelfstandig werken. Zeker als het leren lezen niet vanzelf gaat, ontstaat er bij veel kinderen extreme onzekerheid. Deze onzekerheid kan zich ook uitbreiden naar andere gebieden, maar meestal worden kinderen vanzelf weer zelfverzekerder als ze merken dat ze vooruitgaan.
Wanneer zorgen maken?
Onzekerheid hoort erbij; elk kind is weleens onzeker. Het hoort bij nieuwe dingen leren, want dit gaat altijd met vallen en opstaan. Begrijpelijk dat je dan onzeker wordt. Het is dus geen ramp als je kind wel eens roept dat hij iets niet kan of helemaal van slag is als iets niet gelukt is. Onzekerheid zorgt er ook voor dat je harder je best gaat doen, omdat je iets graag wilt kunnen of ergens beter in wilt worden.
Ondanks dat onzekerheid erbij hoort, kan het ook knap lastig zijn. Het wordt zorgelijk als de onzekerheid gaat overheersen. Als het gedrag van je kind in grote mate bepaald wordt door de onzekerheid. Bijvoorbeeld doordat hij of zij niks meer durft, niks alleen wil doen of weigert om alle nieuwe taakjes te doen op school. Als dit zo is, dan doet je kind geen nieuwe, positieve ervaringen meer op omdat hij of zij door de onzekerheid blokkeert. Dan zit de onzekerheid je kind flink in de weg.
Negatief zelfbeeld
Een zelfbeeld is de manier waarop je naar jezelf kijkt, dit kan positief of negatief zijn. Jonge kinderen zijn zich nog weinig bewust van zichzelf. Ze denken nog niet veel na over wie ze zelf zijn. Toch begint het ontwikkelen van een zelfbeeld al vroeg. Het begin van deze ontwikkeling kun je bijvoorbeeld duidelijk zien rond de leeftijd van twee jaar, wanneer kinderen beseffen dat ze een jongen of een meisje zijn.
Jonge kinderen die veel last hebben van onzekerheid, hebben vaak nog weinig zelfvertrouwen. Ze kunnen hierdoor een laag zelfbeeld gaan ontwikkelen. Kinderen met een laag zelfbeeld denken negatief over zichzelf. Ze zijn bang niet goed genoeg te zijn en denken dat ze veel niet kunnen, zelfs als ze ergens wel goed in zijn.
Negatief gedachtepatroon
Een kind met een laag zelfbeeld gelooft bijvoorbeeld een compliment niet als ze dit krijgen. Ze willen het compliment niet horen of denken dat je het alleen maar zegt om aardig te doen. Ook zien ze vooral wat niet goed gaat. Elke keer als iets niet lukt denken ze:
“Zie je wel, ik kan het niet.”
Terwijl als iets wel lukt denken ze:
“ Ach toeval dat het nu lukte” of “Dat komt doordat iemand anders iets goed deed”.
Ze schrijven successen toe aan iets of iemand anders in plaats van aan zichzelf. Dit negatieve gedachtepatroon wordt versterkt als de omgeving negatief op een kind reageert. Bijvoorbeeld doordat ze constant gecorrigeerd worden of weinig positieve aandacht krijgen. Een zelfbeeld ontwikkel je namelijk door interactie met je omgeving.
Als je kind op veel verschillende vlakken onzeker is en het hem of haar belemmert in zijn ontwikkeling, dan is de kans groot dat je kind een laag zelfbeeld aan het ontwikkelen is. Gelukkig is je kind nog jong en kun je als ouders veel doen om te zorgen dat je kind meer zelfvertrouwen kan krijgen. Je bent er nu vroeg bij!
Leer je kind positief denken
Wil je jouw kind leren om positief te denken? Volg dan de online masterclass Positief denken. Door je kind dit van jongs af aan mee te geven, heeft je kind de rest van zijn/haar leven hier profijt van. Zo komt je kind positief in het leven te staan.
Zelfvertrouwen vergroten
Zelfvertrouwen ontwikkel je niet van de één op andere dag, maar het is een lang proces. Als ouder kun je veel bijdragen aan het ontwikkelen van het zelfvertrouwen van je kind. Voor onzekere kinderen is het belangrijk om hun zelfvertrouwen te vergroten. Kinderen die steeds meer zelfvertrouwen opdoen, zul je zien groeien. Ze zullen steeds meer durven en gaan stralen. Dit is geweldig om te zien! Besef je wel dat dit tijd kost en niet van de één op andere dag gebeurt. Door lange tijd goed aan te sluiten bij de mogelijkheden van je kind, vertrouwen uit te stralen en hem op de juiste manier te stimuleren, zal het zelfvertrouwen van je kind toenemen. Hoe jonger je kind is, hoe meer invloed je als ouder nog hebt op het zelfvertrouwen van jouw kind.
Praktische tips voor ouders van jonge kinderen
Vertrouwen geven
Geef je kind vertrouwen. Als je kind voelt dat jij vertrouwen in hem of haar hebt, zal hij ook meer op zichzelf kunnen vertrouwen. Straal uit dat je gelooft dat je kind het kan, maar sluit wel altijd goed aan bij de mogelijkheden van je kind.
Op deze factsheet ‘Vergroot het zelfvertrouwen van je kind’ staat een overzicht met alle tips over het stimuleren van zelfvertrouwen bij elkaar.
Aansluiten bij je kind
Elk kind is anders en ontwikkelt zich op zijn of haar eigen manier. Ga kinderen niet met elkaar vergelijken en verwacht niet meer van je kind dan passend is bij zijn of haar ontwikkeling. Ook al kunnen andere kinderen van dezelfde leeftijd misschien al meer. Jouw kind heeft recht om zich te kunnen ontwikkelen op zijn eigen tempo en binnen zijn eigen mogelijkheden.
Luister en erken gevoelens
Neem je kind serieus, hoe jong het ook is. Jonge kinderen kunnen een drama maken om iets heel kleins. Dat lijkt overdreven, maar voor kinderen kunnen kleine dingen heel belangrijk zijn. Door deze gevoelens te erkennen, leer je je kind dat hij of zij ertoe doet. Je kind zal zijn gevoelens dan ook makkelijker kunnen uiten en accepteren. Wil je in 10 stappen beter naar je kind leren luisteren? Bekijk dan het artikel ‘Verbeter het contact met je kind en luister met aandacht‘.
Individuele aandacht
Laat je kind merken dat hij of zij belangrijk is. Dat hij erbij hoort en dat hij dingen op zijn eigen manier mag doen. Probeer elke dag een paar momentjes van individuele aandacht te geven. Luister naar je kind of geef hem een dikke knuffel. Het hoeven maar korte momentjes te zijn, maar zorg dat je dan echt even alle aandacht voor je kind hebt.
Goede complimenten geven
Kinderen groeien van complimenten. Bij jonge kinderen is het belangrijk dat complimenten snel volgen op het gedrag en kort en duidelijk zijn. Daarnaast kunnen complimenten het beste gericht zijn op de inspanning die je kind heeft gedaan in plaats van op het resultaat. Complimenten gericht op het resultaat roepen namelijk vaak onzekerheid op. Geef dus complimenten over bijvoorbeeld inzet, doorzetten, plezier hebben, wat ze geleerd hebben of meedoen. Lees meer over hoe je goede complimenten kan geven in het artikel “Hoe geef je een goed compliment aan je kind”?
Zelfstandigheid
Geef je kind zoveel mogelijk zelfstandigheid. Kinderen groeien ervan als ze iets zelf mogen doen. Laat je kind zelf zijn schoenen aandoen, rits dicht maken of iets anders wat hij graag zelf wilt doen. Geef ze de ruimte om te oefenen en te proberen. Ouders die steeds alles overnemen omdat het dan bijvoorbeeld sneller gaat, geven onbewust de boodschap af: “jij kan dit niet”. Dit kan onzekerheid oproepen. Laat je kind dus zelf proberen. Het zal niet meteen lukken of hij kan fouten maken, maar daar leert hij van. Je kan je kind wel helpen en ondersteunen, zonder iets meteen helemaal over te nemen.
Positief voorbeeld
Ouders hebben een belangrijke voorbeeldfunctie voor hun kind. Als je zelf aan alles twijfelt wat je doet, dan merkt je kind dat. Je zoon of dochter heeft dan meer kans om zelf ook onzeker te worden. Terwijl, als je als ouder zelfvertrouwen uitstraalt, dan breng je dit ook over op je kind. Hierbij hoort ook dat kinderen mogen zien dat fouten maken niet erg is. Soms kan je dus je kind helpen door aan je eigen zelfvertrouwen te werken.
Help je kind bij het ontwikkelen van zelfvertrouwen
Om zelfvertrouwen te ontwikkelen heeft een kind een veilige omgeving nodig om in op te groeien. Naast liefde en waardering is het bieden van duidelijkheid ook van belang. Kinderen die weten waar ze aan toe zijn, voelen zich veiliger. Een positieve benadering hierbij is goed voor het zelfvertrouwen van je kind. Door positief op te voeden, bied je een prettige omgeving en sfeer waarin je kind zich kan ontwikkelen. Speciaal om je kind op een positieve manier te helpen bij het ontwikkelen van meer zelfvertrouwen hebben we de online cursus: Minder Onzeker, Meer Zelfvertrouwen ontwikkeld.
