Is het zelfvertrouwen bij kinderen aangeboren? Of wordt het zelfvertrouwen gevormd door de opvoeding en ervaringen die je kind opdoet? Als vader of moeder vraag je je misschien weleens af waar het zelfvertrouwen van je kind vandaan komt. Als je begrijpt hoe het zelfvertrouwen van je kind zich ontwikkelt, kun je je kind beter ondersteunen bij het krijgen van een positief zelfbeeld.
Is zelfvertrouwen bij kinderen aangeboren?
De genen van je kind bepalen hoeveel aanleg je kind heeft om zelfvertrouwen te ontwikkelen. Het ene kind heeft van nature meer aanleg om zelfvertrouwen te ontwikkelen dan het andere kind. Maar het krijgen van zelfvertrouwen ontstaat altijd in interactie met de omgeving. Het is een complex proces dat een heel leven lang doorloopt. Dit betekent dat het zelfvertrouwen van je kind dus niet alleen aangeboren is. Maar de aanleg om meer of minder zelfvertrouwen te ontwikkelen is wél aangeboren.
Dit betekent dat sommige kinderen meer bevestiging nodig hebben uit de omgeving dan andere kinderen om zelfvertrouwen te ontwikkelen. Je kind wordt geboren met een bepaald temperament, dat voor een deel ook bepaalt welke ervaringen je kind opdoet. Een kind dat van nature nieuwsgierig en ondernemend is, kan bijvoorbeeld eerder geneigd zijn om nieuwe uitdagingen met vertrouwen aan te gaan. En zal daardoor mogelijk meer succeservaringen opdoen, waardoor het zelfvertrouwen groeit.
Hoe ontstaat zelfvertrouwen?
Zelfvertrouwen bij kinderen ontstaat dus door een combinatie van aangeboren temperament en de ervaringen die kinderen opdoen gedurende hun ontwikkeling. Vanaf de geboorte hebben kinderen bepaalde persoonskenmerken, zoals verlegenheid, gevoeligheden of assertiviteit. Dit temperament bepaalt mede hoe de omgeving met je kind omgaat. Door de reacties die je kind krijgt op zijn of haar temperament ontstaat de ontwikkeling van het zelfvertrouwen van je kind.
Tijdens de babytijd wordt de basis voor het zelfvertrouwen van je kind gelegd door de hechting. Je kind hecht zich aan de belangrijkste verzorgers in zijn/haar leven. Vaak zijn dit de ouders. Als er sensitief gereageerd wordt op de signalen van de baby, leert de baby erop te vertrouwen dat hij of zij troost en hulp krijgt. Dit geeft vertrouwen om de wereld te verkennen.
Ook ontwikkelt de baby zo vertrouwen in zichzelf, door de liefde die de baby voelt en doordat zijn/haar behoeftes worden vervuld. Een positieve, veilige hechting is dus de basis van het zelfvertrouwen van je kind. Ook na de babytijd, in de kinderjaren, wordt het zelfvertrouwen voor een groot deel gevormd. Als je kind opgroeit in een veilige, vertrouwde omgeving met veel positieve interacties met de omgeving (thuis, school en vrije tijd) dan kan het zelfvertrouwen van je kind zich positief ontwikkelen.
Het zelfvertrouwen van je kind ontstaat in interactie met de omgeving. Wel heeft het ene kind meer aanleg om zelfvertrouwen te ontwikkelen dan het andere kind.
Rian Meddens – Orthopedagoog Generalist
De rol van opvoeding op zelfvertrouwen
De aanleg van je kind is dus het uitgangspunt, maar de omgeving en opvoeding spelen een belangrijke rol bij de vorming van het zelfvertrouwen. Vooral wat je kind meemaakt in zijn/haar kindertijd (tussen de 0 en 18 jaar) is bepalend voor zijn/haar zelfvertrouwen, waarbij de eerste jaren het belangrijkste zijn vanwege de hechting. Als je de opvoeding goed afstemt op de behoeftes van de baby, dreumes en peuter, leert je kind te vertrouwen op zijn/haar omgeving en zichzelf. Vooral het geven van liefde en het inspelen op de behoeftes van je kind zijn belangrijk in de opvoeding.
Als je kind wordt aangemoedigd, geprezen voor zijn/haar inspanningen en mag leren van fouten, ontwikkelt je kind een positief zelfbeeld. Hierbij helpt het enorm als er positieve interacties zijn met jou als vader of moeder of verzorger. Het behalen van kleine successen of mijlpalen, zoals leren lopen, een puzzel maken of veters leren strikken, geeft je kind een gevoel van competentie. Door het leren van deze vaardigheden leert je kind dat hij/zij taken kan volbrengen en uitdagingen kan aangaan.
Niet alleen de manier waarop je reageert op je kind in de opvoeding, maar ook hoe je zelf omgaat met uitdagingen en gebeurtenissen speelt mee in de ontwikkeling van het zelfvertrouwen van je kind. Kinderen leren door het voorbeeld dat ze van jou krijgen. Dit noemen we in de psychologie ‘modeling‘. Als je zelf onzeker gedrag laat zien, kan je kind dit gaan overnemen. Maar als je kind opgroeit in de aanwezigheid van een zelfverzekerde, veerkrachtige volwassene, is de kans groter dat je kind juist deze gedragingen overneemt.
De opvoeding en de omgeving waarin je kind opgroeit spelen dus een grote rol in het ontwikkelen van zelfvertrouwen. Naast de opvoeding spelen ook de interacties met andere belangrijke personen een rol bij de ontwikkeling van het zelfvertrouwen. Denk bijvoorbeeld aan andere familieleden, leeftijdsgenoten of leerkrachten.
Hoe krijgt mijn kind meer zelfvertrouwen?
De ontwikkeling van zelfvertrouwen is een lang proces, dat een heel leven doorloopt. Juist als je kind nog jong is, kun je als ouder veel doen om bij te dragen aan een positief zelfbeeld van je kind.
1. Geef liefde en positieve aandacht
Liefde en positieve aandacht zijn de basis van het zelfvertrouwen van elk kind. Dit start met positief opvoeden.
2. Stimuleren en fouten maken
Stimuleer je kind om uitdagingen en nieuwe situaties aan te gaan en laat je kind dit zelf ervaren. Geef je kind de mogelijkheid om fouten te maken en leer je kind dat je van fouten kunt leren. Dit kun je ook doen door samen leuke oefeningen te doen om het zelfvertrouwen van je kind te versterken.
3. Straal vertrouwen uit
Straal vertrouwen uit naar je kind. Zo voelt je kind dat hij/zij er mag zijn en dat het iets nieuws mag proberen. Ook als het niet meteen lukt. Je kind zal zich zo geliefd en gezien voelen.
4. Creëer een veilige, vertrouwde omgeving
Creëer thuis een veilige en vertrouwde omgeving voor je kind, waar geluisterd wordt naar zijn/haar verhaal, waar je kind positief benaderd wordt en gestimuleerd wordt. Dit kan door je kind positief op te voeden. Kinderen die een positieve opvoeding hebben gehad, hebben meer kans op een positief zelfbeeld.
5. Geef procesgerichte complimenten
Geef je kind procesgerichte complimenten die gericht zijn op groei en ontwikkeling (‘Ik zie dat je doorzet’). Complimenten gericht op het resultaat (‘Wat een mooie tekening’) of de persoon (‘Jij bent slim’) kunnen juist onzekerheid opwekken en dragen niet bij aan meer zelfvertrouwen. Veel ouders geven complimenten waardoor kinderen extra onzeker en faalangst worden. Hoe je dit kunt voorkomen leer je in de Masterclass Goede complimenten geven.
Lees meer tips in het artikel: Hoe vergroot je het zelfvertrouwen van je kind?
Wil je op een leuke manier samen met je zoon of dochter aan de slag om zijn/haar zelfvertrouwen te vergroten? Het werkboek Ik ben TOP! staat vol met leuke oefeningen en opdrachten om het zelfvertrouwen van je kind te vergroten.
Als ouder heb je dus veel invloed op het zelfvertrouwen van je kind. Creëer een veilige, stimulerende omgeving, zodat je kind voldoende zelfvertrouwen kan ontwikkelen. Dit is iets waar je kind de rest van zijn of haar leven profijt van zal hebben. Besef wel dat het krijgen van zelfvertrouwen een lang proces is en er niet van de ene op de andere dag is. Heb veel geduld en liefde!
Samenvattend kunnen we zeggen dat zelfvertrouwen bij kinderen ontstaat door een mix van aanleg en de positieve bekrachtigingen en ervaringen die kinderen opdoen in hun omgeving.
Bronnen
Meij, H., 2011. De basis van opvoeding en ontwikkeling in Nederlands Jeugd Instituut.
Zeigler-Hill, V., 2013. Self Esteem. Psychology Press.
