Perfectionisme bij kinderen komt vaak voor. Je kind wil het graag heel goed doen en is bang om fouten te maken. Een perfectionistisch kind heeft meer kans om gestrest te raken en kan daardoor minder lekker in zijn/haar vel zitten. Lees hier alles over perfectionisme bij kinderen, inclusief 8 tips voor ouders van perfectionistische kinderen.
Wat is perfectionisme?
Een perfectionistisch persoon heeft de drang om alles foutloos te doen en neemt geen genoegen met minder. Perfectionistische kinderen stellen extreem hoge eisen aan zichzelf en/of aan anderen. Perfectionisme kan zowel een positieve als een negatieve eigenschap zijn.
Er is namelijk onderscheid te maken tussen twee soorten perfectionisme: adaptief (oftewel positief) perfectionisme en maladaptief (oftewel negatief) perfectionisme (Stoeber, 2017). Bij gezond perfectionisme stel je hoge eisen aan jezelf en streef je naar een goed resultaat, maar je accepteert wel dat tegenslagen en het maken van fouten horen bij een normaal leerproces. Bij ongezond perfectionisme is er sprake van een obsessieve behoefte aan perfectie en kun je het maken van fouten of imperfectie niet accepteren. Kinderen met deze laatste vorm van perfectionisme zijn er vaak van overtuigd dat perfectie noodzakelijk en haalbaar is.
Oorzaken van perfectionisme bij kinderen
Perfectionisme bij kinderen kan verschillende oorzaken hebben. Het perfectionisme kan voortkomen vanuit de hoge verwachtingen van ouders of leerkrachten, maar ook vanuit het voorbeeld dat je kind krijgt. Als je zelf erg perfectionistisch bent, kan je kind dit gaan overnemen. Het karakter en temperament van je kind speelt hierin ook een rol. Het ene kind is in aanleg perfectionistischer dan het andere. Bij een nauwkeurig kind met oog voor detail kunnen deze eigenschappen omslaan in stress bij het niet behalen van zelfopgelegde eisen. In sommige gevallen speelt de vergelijking met leeftijdsgenoten een rol. In de huidige maatschappij ervaren veel kinderen prestatiedruk. Kinderen die hier gevoelig voor zijn, kunnen er veel last van hebben en negatief perfectionisme ontwikkelen.
Kenmerken van perfectionisme bij kinderen
Kinderen die in een lichte mate perfectionistisch zijn, hebben veel kwaliteiten. Bij positief perfectionisme heeft je kind geen last van stress en prestatiedruk, maar is wel gedisciplineerd, ijverig en nauwkeurig. Je kind heeft meestal een groot verantwoordelijkheidsgevoel en is ambitieus.
Negatief perfectionisme bij je kind kun je herkennen aan de volgende kenmerken:
- Je kind wil geen fouten maken
- Je kind vermijdt (nieuwe) uitdagingen
- Je kind is erg van slag als hij/zij een fout maakt
- Je kind is niet tevreden over iets wat hij/zij zelf maakt of doet
- Je kind focust alleen op de dingen die niet goed gaan
- Je kind heeft veel last van stress bij het doen van een taak of activiteit
- Je kind gelooft dat hij/zij iets perfect kan en moet doen
- Je kind vergelijkt zich met de allerslimste, sportiefste of beste leeftijdsgenoten
- Je kind heeft moeite met het krijgen van kritiek
- Je kind kijkt naar details in plaats van de grote lijn
- Je kind is competitief
- Je kind is niet alleen kritisch naar zichzelf, maar ook naar anderen
Gevolgen van perfectionisme bij kinderen
Als je kind op een positieve manier perfectionistisch is, heeft dit een positieve invloed. Er is dan sprake van adaptief oftewel positief perfectionisme. Je kind doet goed zijn/haar best, werkt hard en is gemotiveerd om een goed resultaat te behalen of doelen te bereiken. Je kind is ijverig, een doorzetter en gedreven.
Als het perfectionisme doorslaat en je kind geen fouten meer wil maken, kan je kind last krijgen van stress en faalangst. Je kind is dan erg kritisch naar zichzelf en gaat nieuwe uitdagingen vermijden, vanuit de angst om fouten te maken. Hierdoor kunnen leerprestaties afnemen en wordt de leerontwikkeling van je kind negatief beïnvloed.
Je kind is gevoelig voor kritiek en zelden tevreden over iets wat hij of zij zelf maakt of doet. Hierdoor kunnen kinderen last krijgen van lichamelijke klachten zoals hoofdpijn, moeite met (in)slapen en moeilijk kunnen ontspannen. Het continu nastreven van onhaalbare resultaten kan leiden tot onzekerheid en een laag zelfbeeld. Het is belangrijk om deze signalen te herkennen en je kind hierbij te helpen.
Leg geen nadruk op prestaties van je kind, om perfectionisme, onzekerheid en faalangst te voorkomen. Ook niet op een positieve manier door complimenten te geven gericht op de persoon of het resultaat.
Rian Meddens – Orthopedagoog Generalist
Omgaan met een perfectionistisch kind: 8 tips voor ouders
Hieronder volgen tips voor ouders voor het omgaan met een perfectionistisch kind. Of je kind last heeft van zijn perfectionisme of niet, deze tips zijn sowieso belangrijk om te voorkomen dat je kind last krijgt van negatief perfectionisme.
1. Leg geen nadruk op resultaten of prestaties
Leg geen nadruk op het behalen van goede resultaten of prestaties. Ook niet op een positieve manier door complimenten te geven. Laat complimenten zoals “Die 9 voor rekenen is echt goed!” achterwege, complimenteer in plaats hiervan het proces en de moeite die je kind ergens voor doet: “Je hebt ook echt hard gewerkt voor die toets”. Of laat je kind zichzelf een compliment geven door te vragen: “Hoe is je dat gelukt?” of “Waar ben je tevreden over?“
Perfectionistische kinderen zijn erg gevoelig voor complimenten. Ze willen het zelf erg goed doen en focussen op het resultaat en ze willen graag voldoen aan verwachtingen uit de omgeving. Juist daarom is het voor een perfectionistisch kind heel belangrijk dat je goede complimenten geeft. Anders loop je het risico dat je kind snel faalangst ontwikkeld en een negatief zelfbeeld. Leer in de Masterclass Complimenten geven hoe je jouw kind goede complimenten kunt geven, zodat het zelfvertrouwen van je kind groeit. Lees hier alvast voorbeelden van verschillende complimenten.
Vaak zijn complimenten die ouders geven aan hun kind(eren) goed bedoeld, maar leiden juist tot onzekerheid en faalangst. Zorg dat je weet hoe je een goed compliment kunt geven. Volg hiervoor de Masterclass Goede complimenten geven leer je alles over complimenten en ga je op een leuke manier aan de slag met het geven van echt goede complimenten, zodat je je kind ziet stralen en groeien!
2. Laat je kind merken dat je trots bent ongeacht de prestaties
Laat je kind merken dat je trots bent op wie je kind is, of hij/zij nu een goed cijfer haalt of niet. Dit doe je door knuffels en positieve aandacht te geven en interesse te tonen in je kind.
3. Moedig het maken van fouten aan
Leer je kind van jongs af aan al dat je veel kunt leren van fouten maken. Fouten maken hoort bij iets nieuws leren en is een onderdeel van het leerproces. Bespreek met je kind wat hij/zij kan leren uit deze situaties. Leer je kind al jong dat perfectie niet bestaat en leef dit ook voor. Niemand is perfect en dat hoeft ook niet. Iedereen maakt fouten en is anders. Dat maakt ons juist uniek.
4. Heb realistische verwachtingen
Zorg dat jouw verwachtingen aansluiten bij de leeftijd, de mogelijkheden en het ontwikkelingsniveau van je kind. Onhaalbare, onrealistische verwachtingen voeden perfectionisme bij kinderen. Vier kleine successen in het proces van iets leren.
5. Gebruik groeitaal
Spreek met je kind in groeitaal vanuit de groeimindset van Carol Dweck. In plaats van “Dat kan ik niet” zeg je bijvoorbeeld “Dat kan ik nog niet”. De groeimindset gaat er vanuit dat een eigenschap niet vaststaat, maar dat je iets kunt leren door oefening.
6. Vergelijk je kind nooit met anderen
Vergelijk je kind nooit met een broertje/zusje of een klasgenootje. Vergelijk je kind met z’n eigen ontwikkeling. Kijk samen terug naar eerdere prestaties of resultaten en benadruk de groei. Bespreek samen hoe je kind die groei voor elkaar heeft gekregen.
7. Leer je kind positief denken
Leer je kind positief denken en zich te richten op positieve aspecten van zichzelf, anderen en gebeurtenissen. Bespreek bijvoorbeeld elke avond waar je kind tevreden mee was of dankbaar voor was. Zo leert je kind de focus te leggen op al het positieve in het leven en zijn/haar ontwikkeling. Dit draagt ook bij aan het krijgen van meer zelfvertrouwen.
8. Focus op plezier maken
Doe veel activiteiten waar je kind plezier aan beleeft. Dan is het makkelijker om te focussen op het proces en niet op het resultaat. Als je kind ergens plezier in heeft, is fouten maken makkelijker en leert je kind op een leuke manier nieuwe vaardigheden. Benadruk dan niet het resultaat, maar geniet samen en maak lol.
Bij het omgaan met perfectionisme bij kinderen is het een uitdaging om begrip te tonen, realistische verwachtingen te hebben, maar geen druk op te leggen. Door positief en gezond perfectionisme te stimuleren, kun je je kind helpen om zelfvertrouwen te ontwikkelen.
Bronnen bij dit artikel
